Amir Temur ko‘ragoniy ibn Amir Tarag‘ay ibn Amir Burqul

Ilmiy-madaniy merosi

Ulugʻbek ilm-fan olamida buyuk astronom sifatida mashhur. Bu borada u amalga oshirgan eng buyuk ish Ziji jadidi Koʻragoniy deb nomlangan astronomik jadval sanaladi. Ulug‘bek tibbiyot va musiqa bilan qiziqqan, sheʼrlar ham yozgan. Alisher Navoiyning „Majolis un-nafois“ asarida uning sheʼrlaridan namunalar keltirilgan. Olimdan bizga 4 ta asar meros qolgan: 1) „Ziji jadidi Koʻragoniy“ — astronomiyaga oid; 2) „Bir daraja sinusini aniqlash haqida risola“ — matematikaga oid; 3) „Risolayi Ulug‘bek“ — yulduzlarga bag‘ishlangan; 4) „Tarixi arba’ ulus“ (To‘rt ulus tarixi) — tarixga oid.

Mirzo Ulugʻbek sharafiga SSSR pochta markasi. Astronomiya (Yulduzlarbilimi)

U 1437nchi yilda 994 yulduz toʻplamini ziji sultoni asarida tartib berganki shupaitlarga ham yulduzlarbilimi sohasida dunyoning eng buyuk asarlaridan biri sanaladi. Ushbu asar 1665nchi yilda Oxfordda Thomas Hyde tamonidan, 1843nchi Fransiya Bailly tamonidan va 1917nchi yilda Edward Ball Knobel tamonidan yangidan bezab bosilgan.

Ulugʻbek undan keyin ber yilni 365 kun, 5 soat, 49 daqiqa va 15 sonya deb belgilagan, ushbu belgilamasiga faqatgina 25 sonya xato qelgan ekan. Undan boshqa Ulugʻbek yer yuzini o’rtalik kajligini 23.52 daraja deb belgilaganki yuzyillar boʻyicha eng toʻghri va anaq oʻlcham deb topilgan matematika

Uchburchaklar bilimida esa Ulugʻbek soyn va tanjont qimatlarini sekkiz onlik kesr ya sekkiz khona aʼshoryagacha aniq belgilagan.

Ulugʻbek davrida ko‘pgina asarlar arab va fors tilidan eski o‘zbek tiliga tarjima qilingan. U tashkil etgan boy kutubxonada 15000 dan ortiq kitob boʻlgan.

O’limi Otasi Shohrux Mirzo oʻlimidan keyin Ulugʻbek Balxga yurish qildi chunki Mirzo Alavuddavla ibn Boysunqur Mirzo Hirotdagi Temuriylar hukmdorligiga daʼvogarlik qilgan edi. Murgʻobda boʻlib oʻtgan ushbu toʻqnashuvda Ulugʻbek gʻolib boʻlib Hirot tomon harakat qildi ammo Alauddavlaning akasi Mirzo Abul Qosim Babur bilan boʻlgan toʻqnashuvda magʻlubiatga uchrashib, Balxga qaytib kelgach oʻz oʻgʻli Abdullatifni fitnasi tufayli 1449-yilda oktyabrning 27- sanasida yaʼni 55 yoshida Samarqand yaqinida oʻldirilda[2]. Ulugʻbekning yaqinlaridan biri Abdulloh, uni Samarqandning Amir Temur maqbarasi ziyoratgohida keltirgan.

1830-yilda olmon Yulduzshunoslari Johann Heinrich von Mädler oyda bor boʻlgan kraterlarning birini Ulugʻbek nomiga musammo qildi.