Reja: suv transorti

MAVZU: TURIZMDA TRANSPORT VOSITALARI
REJA:

• SUV TRANSORTI
• HAVO TRSANPORTI
• AVTOMOBILE TRANSPORTI
• TEMIR YO’L TRANSPORTI

SUV TRANSPORTI. SUVDA BIRINCHI TRANSPORT VOSITASI QADIM ZAMONLARDA PAYDO BO’LGAN. SUV TRANSPORT VOSITASINING TUG’ILISH DAVRINI NEOLIT-YANGI TOSH ASRIGA O’TISH DEB HISOBLASH MUMKIN, BUNDA ODAMLAR ALLAQACHON TOSH ASBOBLARINI BILGAN VA TAG’OCHNI QANDAY ISHLASHNI BILGAN.BUNING ISBOTI ARXEOLOGLAR TOMONIDAN TOPILGAN, TAXMINAN 40 ASR OLDIN EMAN DARAXTIDAN QILINGAN QAYIQLARDA BO’LISH MUMKIN. OLIMLAR LADOGA KO’LI BO’YIDA TOPILGAN QAYIQNING YOSHINI 4 MING YIL DEB BAHOLADILAR. UKRAINADAGI IZIUM SHAHRINI QAZISH PAYTIDA TOPILGAN EMAN QAYIG’INING YOSHI 2 MING YILDAN OSHADI.
Yelkan ixtiro etilgandan keyin suv transportida navbatdagi va eng muhim inqilob bug’ kemasining yaratilishi bo’ldi. Birinchi paraxotni Robert Fulton yaratgan. 1807 yilda u bug’ dvigateli va eshkakli g’ildirak bilan jihozlangan clarement kemasini qurdi. Birinchi paracotning tezligi taxminan 9km/soat edi.
Rassiyada birinchi paraxot 1815 yilda qurilgan. Sankt-Peterburg va Kronshtadt o’rtasida sayohat qilgan.
Bortdagi qulaylik va xizmatlar ko’rsatish darajasiga, kemaning texnik jihozlanishiga qarab quyidagi kemalar ajratiladi.
1 daryo
2 dengiz
3 okeon
Kruizlar diqqatiga sazovor joylar va zavqli parvozlar bilan bir qatorda, suv transportidan foydalanishga asoslangan turizmning asosiy turlari hisonlanadi.
Kruiz turar joy, uch mahal ovqatlanish, kemada xizmat ko’rsatish va ko’ngilochar darstuslarni o’z ichiga olgan xizmatlar majmuasidir. Bunday ekskursiya naxriga port shaharlardagi ekskursiyalar va boshqa tadbirlar kirishi mumki.
Havotransporti. Birinchi samalyotni aka-uka Uilber va Orvil Raytlar ixtiro qilgan va 1903 yilda A.F.Mojayskiy havodan og’irroq samolyot loyihasini ishlab chiqdi va 1881 yilda unga patent olgan. Protatip uchun deyarli pul yig’magan A.F.Mojayskiy Angliyada buyurtma qilingan ikkita kichik bug’dvigateli bilan samolyit qurdi. Birinchi siniv paytida uchish qo’nish yo’lagidan ko’tarildi va bir necha o’n metrga uchib, banka tushib, qanoti bilan yerga urildi. Samolyotni tiklash va pratatipnitakamilllashtirish uchun ixtirochiga pul berimadi. Faqat 10 yil o’tgach, oddiyroq Amerika samolyoti 12 soniyada 37 metrga uchadi.
Bir asrdan ko’proq rivojlanishdan so’ng, aviatsiya yo’lovchilar va yuklarni uzoq masofalarga yrtkazib berishning eng samarali vositasiga aylandi.
Zamonaviy yo’lovchi samolyotlar turli parametrlarga ko’ra bo’linishi mumkin.
Parvoz oralig’iga qarab :
1 shaharlararo magistral liniyalari
2 o’rta magisral liniyalar
3 qisqa masofali
Parvoz tezligiga qarab:
1 subsonik
2 tovushdan tez uchadigan samolyotlar
Yo’lovchi samolyotlarni dvigatel turlari bo’yicha ajratish mumkin:
1 pistonli dvigatellar bilan
2 turboprop dvigatellar
3 reaktiv dvigatellar va boshqalar
Yo’lovchilar soni bo’yicha dunyodagi eng yirik aviakomponiya Amerikaning ‘’ Delta Air Lines ‘’ aviakomponiyasi. Dunyoda 1300 dan ortiq aviakomponiyalar ishlaydi. Ularning faoliyati milliy qonunlar va ijro etuvchi organlar hamda xalqora tashkilotlar va shartnomalar bilan tartibga solinadi. Aviakomponiyalar faoliyatini va yo’lovchilarni tashish qoidalariga rioya etishni nazorat qiluvchi Rossiya Federatsiyasining asosiy ijroiya organlari Transport vazirligi va unga bo’ysinuvchi Federal areonavigatsiya xizmati hisoblanadi. Havo transporti xizmatlarini ko’rsatish tartibi normativ huquqiy hujjatlar bilan tartibga solinadi.
Avtomobil transporti. Zamoniviy avtomobillarning prototipi dvigatel sifatida bug’ dvigatellari bilan jihozlangan aravalr edi. 1780-yilarda Evropada bu turdagi birinchi kashfiyot J.Cunyu tomonidan ishlab chiqarilgan uch g’ildirakli artilleriya traktori edi. Leonordo da Vinchi chizgan rasmlar orasida o’ziyurar g’ildirakli mashinalarining g’oyalri va sxemalari topilgan. Biroq, avtomobillarni yaratish va ishlab chiqarishdan oldin kuchli, samarali va xavfsiz benzinli dvigatelni ishlab chiqarish kerak edi. Faqat 1885-1886 yillarda Germaniyalik ixtirochilar G.Daimler va K.Benz benzinli dvigatelli birinchi o’zi yurar vagonlarni qurdilar va patent oldilar. 1985-yil Benz birinchi avtomobilni ham qurdi. Rossiyada ichki yonish dvigatelli birinchi avtobus 1903-yil Sankt-Peterburgda ishlab chiqilgan.
Avtobus turiga va joylashishiga qarab farqlanadi:
1 oldingi dvigatel
2orqa dvigatel
3 markaziy divigatel
4 kapotning joylashuvi
5 peshtaxta rejasi
6 past qavatli
7 yuqori qavatli
8 yilg’iz
9 ifodalangan
10 bir yarim qavatli
11 ikki qavatli
12 qatnov
13 terminal
14 yarim romork
15 treylerlar
Avtobus va avtomobil turlarini rejalashtirayotganda quyidagi omillarni yoddo tutish kerak.

• Turli shtatlar hududida tezlikni cheklash
• Avtobusda ishlaydigan takografning majburiy mavjudligi
• Yo’l varaqalarining majburiy mavjudligi va to’g’ri to’ldirishi
• Vizasi bo’lgan xorijiy pasportli sayyohlarning mavjudligi

Evropa mamlakatlariga avtoturargohni tashkil qilishda tibbiy va maxsus sug’urta - ‘’ Green Card ‘’ni olish kerak. Sayyohning grin kartasi Evropada bo’lgan vaqtida yo’l - transport hodisalaridan kelib chiqadiigan turli muommolarni hal qilishga yordam beradi. Sug’urta transport vositalarining ishlashi natijasida uchinchi shaxsning hayoti va sog’ligiga zarar yrtkazilganda va mulkiga zarar yetkazilgan taqdirda sig’urta qilinadi.
Temir yo’l transporti. Temir yo’l uzoq rivojlanish yo’lini bosib o’tib, bugungi kunda har qanday xalq xo’jaligi uchun strategik ahamiyatga ega transport tarmog’idir. Birinchi parovoz 1804-yilda paydo bo’ldi. J. Vatting bug’dvigateli asosida R. Trevitik tomonidan ishlab chiqilgan. Keyingi yillarda eng muvaffaqiyatli bug’ lokomotivining ixtirosi bo’ldi, keyinchalik u yo’lovchi temir yo’lining birinchi lokomotiviga aylandi
Hozirgi uzunligi yuz minglab kilometr va zamonaviy tezyurar poezdlar konstruktsiyalari yuqori tezlikka imkon beradi, poezdlar eng tez va qulay sayohat vositalariga aylandi. (soatiga 581 km tezlikdagi rekord Yaponiyaning Magley poezdiga tegishli)
Muntazam qatnovchi poyezdlarning sayyohlari oddiy yo’lovchilar sifatida soyohat qilishadi. Qoida tariqasida, ular oldindan tuzilgan turistik guruhlarni dam olsh joyiga yetkazib berish uchun ishlatiladi. Sayyohlik agentlari poyezd jo’nashidan 45 kun oldin o’z joylarini band qilishlari kerak.