Амир Темур давлатида бошқарув тизими ва қўшин тузилиши

Боғи Биҳишт
Амир Темур амрига биноан қурилган ва машҳур чорбокдир. Бу боғ Самарқанднинг кунботар томони­да бўлган.
Янги боғ ва кўшкни Клавихо «ниҳоятда гўзал» деб таҳрифлайди: «Бу боғнинг ғиштин ва нақшин, ложувард ва олтин билан безатилган баланд ва гўзал дарво-заси бор. Боғ ниҳоятда катта. Унда мева-ли ва серсоя дарахтлар кўп. Ёғоч панжа-ралар билан иҳоталанган хиёбон ва йўлак-лардан одамлар ўтиб туради.
Боғда ўрнатилган кўплаб чодирлар ва капалар гилам ва ранг-баранг шоҳи мато-лар, усти гулдор лахтаклар билан беза­тилган. Боғ ўртасида чортоқ кўринишида-ги серҳашам безатилган жуда куркам уй (кўшк) бор.
Уйнинг ичида эса чорпоялар қўйиш мумкин бўлган уч шоҳнишин мавжуд, сах­ни ва деворлари кошинкор безатилган. Уй тўрида энг катта ўоҳнишин, ўртасида ол-тин-кумуш ҳалли, кенглиги уч тирсак, баландлиги одам бўйи хонтахта ўрнатилган. унинг олдида эса устма-уст ташланган зар-дўзи бахмал ва бошқа шоҳи матолардан тикилган кўрпачалар тўшалган тахт». Соҳибқирон шу ерда ўтиради, деворлар эса алвон ипак пардалар билан тўсилган.
Катта равоқли пешгоҳда ҳам шундай парда осилиб турар, у ҳам найзасимон таёқларга осилган, безатилган, ипга осил-ган ипак попуклари ергача тегиб турарди.
Бошқа равоқлар ўзгача пардалар би­лан безатилган, хона саҳнига эса бўйра устидан гилам тўшалган. Бу уйнинг ўрта­сида эшик қаршисида тўрт оёқли иккита уларнинг оёқлари хам бир 6утунлик касб этарди. Уларнинг узунлиги беш, кенглиги уч қарич эди.


Боғи Нав.
Клавихо Амир Темур қурдирган янги боғ — Боғи Навни шундай тасвирлайди: «Боғнинг тўрт тарафи ба­ланд девор билан ўралган, хар бир (таш-қи) бурчагида ғўласимон бурж-минора. Девор жуда ҳам баланд ва безаклари худди миноралардаги каби. (Боғнинг) ўртасида катта чортоқ уй, олдида сарҳовуз. Бу кўшк бошқа боғлардаги шу каби бино-лардан анчагина катта, олтин ва ложу-вард билан жуда мўл безатилган».
Соҳибқирон томонидан алоҳида ихлос билан қурдирилган янги боғ хар жиҳат-дан мукаммал бўлган. Шу боисдан бу ман-зилда шохона қабуллар ўтказилган. Боғ Самарканд Аркига шимол томондан яқин бўлган.
Самарканд теварагида Амир Темур бунёд эттирган бири биридан гўзал, му­каммал, жозибадор боғ-роғлар, уларнинг кўшк саройлари кўпинча аҳоли истироҳати учун очиқ бўлган. Шунинг учун бўлса керак, бу боғлар таҳрифи афсоналарга айланган, бадиий асарлардаги афсонавий боғлар тавсифига қиёс бўлган.
Хуллас, Амир Темур даври Марказий Осиё меъморлигида катта ўрин эгаллади, у янги услубий-бадиий йўналишларга ҳаёт бахш этди. Маҳаллий усталар ўзга юртдан келганлар билан ҳамкорликда юксак бунёдкорлик намуналарини намойиш этдилар.
Турли мақсадларга мўлжалланган кенг кўламдаги иморат ва иншоотлар, юксак дид билан бунёд этилган меъморий маж-муа-ансамблларнинг пайдо бўлиши, кошин-кор ва нақшин безакларда ранг-баранг сирлар, бўёқларнинг қўлланиши, зеб-зий-натларнинг ўрнида ишлатилиши, ўймакор-ликнинг кенг қўлланиши, ўзаро мутано-сиблик мазкур давр меъморлигининг уму-мий сийрату қиёфасини белгилайди.
Амир Темур ва Темурийлар даврида лойиҳа тузиш санҳати юксак поғонага кўтарилди. Бухорода топилган XV асрга оид уста чизмалари фикримизнинг дали-лидир. Меъморлик илми ҳам кенг ривож-ланди: махсус рисолаларда боғ тузиш санҳ­ати, меъморий шаклларни ясаш, геомет­рик накшлар тузиш йўллари кўрсатиб бе­ри лган.
Зотан, мусулмон меъморлигининг энг яхши даврларидан бири Амир Темур ва унинг авлоди номи билан 6оғлиқдир .