Amerikada demokratik partiya demokratiya haqida túsinik

Respublikanıń eń keń tarqalǵan eki túri:
Federal Respublika : bólek shtatlar hám wálayatlar oraylıq húkimettiń birpara avtonomiyalarına iye. Mısallar :
Qospa Shtatlar ;
Argentina Respublikası ;
Boliviya Venesuela Respublikası ;
Germaniya Federativ Respublikası ;
Nigeriya Federativ Respublikası ;
Mikroneziya Federativ Shtatları ;
Braziliya Federativ Respublikası ; hám
Argentina Respublikası.
Unitar / oraylastırılǵan respublika : barlıq keńseler, bólek shtatlar hám wálayatlar oraylıq húkimet qadaǵalawı astında. Mısallar :
Jazair;
Boliviya ;
Kuba ;
Ekvador ;
Egipet;
Finlyandiya ;
Frantsiya ;
Gana ;
Gretsiya ; hám
Italiya.
Demokratiya hám Respublikaǵa qarsı
Demokratiya hám Respublika ortasındaǵı tiykarǵı parq húkimet shegaralarında hám bunday sheklewler azshılıq gruppalarınıń huqıqlarına tásirinde. Tiykarınan, " sof" demokratiya azshılıqlar ústinen " kópshiliktiń húkimranligi" ga tiykarlanǵan sonda da, respublikada jazba Konstitutsiya azshılıqlardı qorǵaw etedi hám olarǵa wákillik qılıw hám qarar qabıllaw procesine qosıw imkaniyatın beredi. Eger búgingi kúnde sap demokratiya ámeldegi bolmasa hám kópshilik mámleketlikler " Demokratiyalıq respublikalar" sonda da, biz tek teoriyalıq dárejege ámel etemiz hám " sap demokratiya" hám " respublika" ortasındaǵı ayırmashılıqlardı analiz etemiz. Húkimettiń eki túri ortasındaǵı ayırmashılıqlar tómende keltirilgen6.

Demokratiya - bul xalıqlar sisteması hám kem wákillikke iye bolǵan (yamasa ulıwma wákillik etilmegen) milliy azshılıq ústinen húkimran hákimiyattı óz ishine aladı, respublika bolsa óz wákili ushın óz wákillerin erkin tańlaytuǵın húkimet forması bolıp tabıladı;

Demokratiyada kópshiliktiń hákimiyat, respublikada bolsa nızam ústinligi ústinlik etedi;
Demokratiyada azshılıqlar kópshilik tárepinen etarlicha usınıs etilmeydi hám biykar etiledi, respublikada bolsa azshılıqlar Konstitutsiya qaǵıydaları menen qorǵaw etiledi (yamasa qorǵaw etiledi);
Demokratiyada, pútkil suverenliitet suverenliitetga iye esaplanadı, respublikada bolsa suverenliitet saylaǵanı wákiller tárepinen (prezident tárepinen basqarıladı ) saqlanadı hám nızam arqalı ámelge asıriladı ;
Demokratiyada qarar qabıllaw processinde barlıq puqaralar teń huqıqlarǵa iye, respublikada bolsa barlıq puqaralar óz wákillerin saylawda teń huqıqlarǵa iye esaplanadılar ;
Demokratiyanıń eń ayqın úlgisin áyyemgi Grekistondan kóriw múmkin, usı waqıtta bizde Respublikalar (yamasa Demokratiyalıq Respublikalar ), atap aytqanda AQSh, Italiya hám Frantsiya mısalları ámeldegi;
Eki jaǵdayda da, adamlar tańlaw erkinshegiga iye esaplanadılar : Demokratiya sharayatında bunday huqıq mámlekettiń mánisi tárepinen támiyinlenedi (barlıq puqaralar socialliq ómirde qatnasıw ushın teń huqıq hám erkinliklerge iye), respublikada bolsa bunday huqıq qorǵaw etiledi. nızam boyınsha ;
Eki jaǵdayda da dinge sıyınıw erkinshegiga jol qóyıladı. Soǵan qaramay, Demokratiyada kópshilik bul máselede azshılıqlardıń huqıqların sheklewi múmkin, bir respublikada bolsa Konstitutsiya dinge sıyınıw erkinligin qorǵaw etedi; hám
Eki jaǵdayda da puqaralar kamsitilmasligi kerek. Biraq, Demokratiyada kópshilik azshılıqtı muqatıwı múmkin, respublikada muqatıw konstituciyalıq túrde qadaǵan etnishi kerek.

Juwmaq
Demokratiya hám Respublika kóbinese avtoritar basqarıw formalarına qarsı bolǵan halda analiz etiledi. Demokratiya hám respublikalar erkin hám ádalatlı saylawlarǵa tiykarlanadı (yamasa bolıwı kerek) hám pútkil xalıqtıń qatnasıwın kórip turıptılar. Soǵan qaramay, eki sistema da joqarı dárejedegi erkinlik hám tiykarǵı huqıqlardı qorǵawdı talap qilsa-de, olar húkimetke hám azshılıqlar huqıqlarına iye bolǵan huqıqlarǵa salıstırǵanda sheklengen. " Sof" demokratiya kópshiliktiń azshılıqlar ústinen húkimranlıǵına tiykarlanadı ; húkimet ushın hesh qanday sheklewler joq hám pútkil xalıq suverenliitetga iye. Kerisinshe, respublikada puqaralar óz wákilliklerin milliy Konstitutsiya sheńberinde ámelge asıradılar.
Biraq, ámelde biz " sof" Demokratiya yamasa " taza" respublikanıń mısalların kórmey atırmız hám kópshilik mámleketlikler wákil Demokratiya yamasa Demokratiyalıq Respublikalar dep esaplanıwı múmkin.

Ádebiyatlar
1. Juraev S. “Demokratiya degende neni túsinemiz?”. T. “Oqıtıwshı” 1999. 5-bet
2. Richard Bellamy hám Dario Kastiglione (2013): “Three models of democracy, political community and representation ın the EU”
3. Juraev S. “Demokratiya degende neni túsinemiz?”. T. “Oqıtıwshı” 1999. 9 -bet
4. Robert Dal'. “O demokratii.” (Demokratiya haqqında ) Moskva. 2000. 9 -bet.