Amerikada demokratik partiya demokratiya haqida túsinik

Nızam ústinligi;

kepilliklerdiń bóliniwi

Sóylew, jıynalıs, dinge sıyınıw hám múlktiń tiykarǵı erkinliklerin qorǵaw.

Onıń pikirine kóre, ekonomikalıq, puqaralıq hám diniy erkinlikler insannıń avtonomiyası hám salawatın quraydı hám liberal demokratiya bunday tiykarǵı huqıqlardı húrmet etiwi kerek. Búgingi kúnde dúnyanıń 193 mámleketinen 118 tasi demokratiya. Olardıń barlıǵı erkin hám ádalatlı saylawlarǵa iye, biraq olardıń yarımı górsawat.
Shmitter hám Karl taǵı bir teoriyanı ilgeri surdilar4. Eki alımdıń pikirine kóre, demokratiyalardıń túrleri kóp hám " olardıń túrme-túr ámeliyatları soǵan uqsas hár qıylı effektlerdi keltirip shıǵaradı". Basqasha etip aytqanda, olar húkimettiń tiykarǵı qásiyetleriniń dárejesi demokratiyalardıń túrli kategoriyalari ortasındaǵı farqni belgileydi, dep esaplasadı. Olardıń pikirine kóre zamanagóy demokratiya :
wazıypalar " adamlardıń razılıǵı menen";
Puqaralardıń qızıǵıwshılıqları hám qádiriyatların erkin ańlatıwları ushın hár qıylı kanallar hám qurallardı usınıwları kerek;

Arnawlı bir protsessual normalardı saqlawı kerek;

Xalıqtıń puqaralıq huqıqların húrmet etiwi shárt.

hám aqır-aqıbetde, birpara avtorlar, demokratiyalıq húkimettiń qásiyetleri geografiyalıq aymaqǵa qaray parıq etiwi múmkinligin aytıp otediler. Mısalı, Neherdıń atap ótiwishe, Aziya mámleketleri haqıyqattan da " Batıs usılındaǵı liberal demokratiyalar" tárep júrisip atır. 5 olar erkin hám ádalatlı saylawlar, cenzura etilmegen ǵalaba xabar qurallarına kirisiw hám húkimettiń jeke tarawda aralasıwı yamasa qadaǵalawı erkinshegi sıyaqlı liberal ayrıqshalıqlardı ózlestirip atır. Sonday bolsa -de, hár bir mámleket ekonomikalıq rawajlanıw, milliy qawipsizlik hám ishki kóterilislerdi sheshiwde dus keletuǵın ishki máseleler sebepli biz bul " Aziya usılındaǵı demokratiyalar" ishindegi avtoritar elementlerdi anıqlawımız múmkin.

Shubhasız, búgingi kúnde " sof" demokratiya degen zat joq : túrli mámleketler hám tariyxıy jaǵdaylardı xarakteristikalaytuǵın ayriqsha ayrıqshalıqlar húkimettiń dúzilisi hám háreketlerin anıq túrde qáliplestiredi. Sonday eken, barlıq liberal demokratiyalar erkin hám ádalatlı saylawlarǵa iye hám 21-de kópshiliktiń húkimranlıǵı menen ajralıp turadıst asirde biz hár qıylı demokratiyalıq húkimetlerdiń hár qıylı úlgilerine egamiz.
Respublika
" Demokratiya" sózi áyyemgi grek tilinen kelip shıqqan bolsa -de, " Respublika" termini latınsha eki sózden ibarat : " res", " zat" hám " publica" degeni, bul " ǵalabalıq" degen mánisti ańlatadı. Sol sebepli respublika " jámiyetlik zatı (nızam ) ".

Búgingi kúnde respublika húkimet tárepinen qáliplestirilip, xalıq tárepinen erkin saylanatuǵın wákiller tárepinen basqarıladı. Saylaǵanıınan keyin, wákiller (ádetde Prezident basshılıq etetuǵın ) óz wákilliklerin ámelge asırıwları múmkin, biraq milliy konstitutsiyalarda kórsetilgen sheklewlerge ámel qılıwları shárt. Basqasha aytqanda, respublika wákillik demokratiyası.

Eger kóp mámleketler ózlerin " demokratiya" dep atawsa da, ámelde zamanagóy wákillik húkimetleriniń kópshiligi demokratiyaǵa emes, bálki respublikaǵa jaqınlaw. Mısalı, Amerika Qospa Shtatları dúnyadaǵı eń úlken demokratiya menen maqtanadı - tiykarınan ol Federativ Respublikası. Oraylıq húkimettiń málim kepillikleri bar, lekin ayırım mámleketlikler málim dárejede avtonomiyaǵa iye hám óz úyleriniń basqarıwdı ámelge asıradılar. Kerisinshe, Frantsiya oraylasqan respublika bolıp, ol jaǵdayda rayonlar hám wálayatlar sheklengen kepilliklerge iye.