Amea folklor institutu

2. Ord. Prof. Dr. Valeh HACILAR’ın Eserleri ve Türklük Bilimine Katkıları^:
Türklük biliminin önde gelen isimlerinden Ord. Prof. Dr. Valeh HACILAR, 23 Ocak 2010 tarihinde hayata gözlerini yumarken geride (her biri Türklük biliminin farklı alanlarına ayrı bir yenilik getiren, ışık tutan) 25 kitap, 250 makale, 186 bildiri bırakır.
Maaşından başka hiçbir geliri olmayan HACILAR, (çok az bir maaşla), kirada oturduğu iki göz evinde Türk halk biliminin Türk halk edebiyatının, Türk mitolojisinin, Türk dilinin, Türk tarihinin, sözlük biliminin ve dil öğretiminin… eşsiz eserlerini vücu­da getirir. Onun büyük çile, emek, birikim ve deneyimlerinin eseri kitapları şunlardır:

1. 
   (Karlo KALADZE ile birlikte), Samet Vurgun 70, Tiflis, 1976, (Azerbaycan Türkçesi ve Gürcüce).
   
2. 
   (Elihan BİNNET ve Eflatun SARAÇLI ile birlikte), Bir Sinede İki Ürek, Bakü, 1981.
   
3. 
   Azerbaycanca–Gürcüce Mektepli Lüğeti, Tiflis, 1989, (Azerbaycan Türkçesi-Gürcüce).
   
4. 
   Folklorumuzun Üfüqleri, Bakü, 1991.
   
5. 
   Azerbaycan Folkloru Eneneleri, Tiflis, 1992.
   
6. 
   Azerbaycan Dili ve Edebiyatı (Ders Kitabı), Tiflis, 1994.
   
7. 
   Qarapapag Mehralı Bey, Tiflis, 1996.
   
8. 
   Azerbaycan Folkloru Antologiyası II: Borçalı Folkloru, Bakü, 1996.
   
9. 
   Azerbaycan Edebiyatında Testler (Orta Mektep Müellimlerini Yoxlamadan Geçirmek Üçün), Tiflis, 1997.
   
10. 
    Azerbaycanca-Gürcüce ve Gürcüce-Azerbaycanca Lüğet, Bakü-Tiflis, 1997.
    
11. 
    Gürcüce-Azerbaycanca Danışıq Kitabcası, Rustavi, 1997.
    
12. 
    Azerbaycanca - Gürcüce Danışıq Kitabcası, Gence, 1998.
    
13. 
    Kendim Lecbeddindi Özüm İbrahim, Tiflis, 1999.
    
14. 
    Herşenin Ocağı Şerler ve Poema, Tiflis, 2000.
    

15. Borçalı Mehralı Bey Tarihî Heqiqetlerde, Tiflis, 2001.
16. (E. ABHAZAVA ile birlikte), Gürcü Dili-Azeri-Türk Okullarının III. Sınıf Dersliyi, Tiflis, 2002.
17. Hanı Sazım Hanı Senin Tellerin (Türk Dilli Gürcü Âşığı Şıvganın Heyatı, Yaradıçılığı), Tiflis, 2002.
18. XIX. Yüzillikde Borçalıda Gaçaglıg Herekatı, Tiflis, 2003.
19. Gürcüstanda Türk Halq Edebiyyatı Eneneleri, Bakü, 2005.
20. Ulu Baban Kim Olub? I. Kitab (Bolus-Kepenekçi XIX. Yüzil), Tiflis, 2005.
21. Ulu Baban Kim Olub? II. Kitab (Darvaz Kendi – XIX. Yüzil), Tiflis, 2006.
22. Azerbaycan-Gürcü Folklor Elageleri, Tiflis, 2007.
23. Türkdilli Gürcü, Yunan ve Aysoru Aşıg-Şairleri, Bakü, 2007.
24. Heste Hasan (Heyatı, Şeirlerinden Seçmeler), Tiflis, 2009.
25. Azərbaycan Folkloru Antologiyasi (Borçalı-Qarapapaq Cildi), Bakü, 2011.
Yukarıdaki listeye dikkat edilecek olursa Ord. Prof. Dr. Valeh HACILAR’ın Heste Hasan (Heyatı, Şeirlerinden Seçmeler) adlı eseri ölümünden bir iki ay önce; Azərbaycan Folkloru Antologiyasi (Borçalı-Qarapapaq Cildi) adlı eseri ise onun ölü­münden sonra yayımlanmıştır. Yayımlanmayı bekleyen çalışmalarının da yayımlananlar kadar olduğunu belirtmek gerekir.
3. Ord. Prof. Dr. Valeh HACILAR’ın Şair Kişiliği:
Yukarıda adları / künyeleri belirtilen bilimsel eserlerin yazarı olan Ord. Prof. Dr. Valeh HACILAR, aynı zamanda Türk dünyasının seçkin ve saygın şairleri arasında yer almaktadır.
Şiir yazmaya / söylemeye ortaokul yıllarında başlayan HACILAR, âşıklar, ozanlar, şairler yurdu Borçalı mahalında zamanla her konuda şiirler yazar.
Şiirleri 2000 yılında Tiflis’te Herşenin Ocağı Şe’rler ve Poema adıyla yayımlanır. Atatürk Üniversitesi öğretim üyesi Semra ALYILMAZ, onunla ilgili olarak hazırlamış olduğu kitapta HACILAR’ın şiirlerini yedi başlık altında gruplandırır:
İnsan konulu şiirler, sevgi ve aşk temalarını işleyen şiirler, hayatı ve ölümü konu alan şiirler, sanatı ve sanatçıyı konu alan şiirler, tarihi, coğrafyayı, vatanı ve milleti konu alan şiirler, tabiat ve tabiat olaylarını konu alan şiirler, menkıbevî konularda yazılmış şiirler (Alyılmaz 2003, 67-82).
Konunun uzmanları ve onu yakından tanıyanlar Ord. Prof. Dr. Valeh HACI­LAR’ın bilimsel ve akademik çalışmalarının onun şair kimliğini gölgelediğini bilmek­tedirler. Hakikaten onun şair kimliğinin akademik kimliğiyle at başı gittiğini belirtmek gerekir. Halk şiiri tarzında yazdığı şiirlerinde kimi zaman Yunus Emre’nin, kimi zaman Köroğlu’nun, kimi zaman Âşık Elesger’in, kimi zaman da Âşık Şenlik’in nidası işitilir:

Söz mülkünden deste tutan,
Gül gohlayan Yunus m’ola?
Allahını sévenleri
Gonaglayan Yunus m’ola?
Kimler durdu gesdimize?
Gédemmedik dostumuza.
Yad gülende üstümüze
Gan ağlayan Yunus m’ola?
Hagg yolunda üzgün olan,
Tereziden düzgün olan,
Bir séhirli güzgüm olan,
Sirr sahlayan Yunus m’ola?
Yadlaşarsag babamıza
Küller olar tepemize,
Bir ses yétdi obamıza –
Soraglayan Yunus m’ola?!

Millî ve manevi değerler, tarih ve tarihî şahsiyetler, vatan ve vatan toprağı, Borçalı / Börüler yurdu, Başgeçit, Karayazı ve özellikle de Darvaz onun şiirlerinin vazgeçilmez konusunu oluşturur:

Yene Darvaz yada düşdü,
Ne susmusan, din, ay könül.
Heyalları gerçek ele,
Köhlenini min, ay könül.
Yollarına yar olginen,
Ehde düz ilgar olginen,
Sellerden ahar olginen,
Yellerden yeyin, ay könül.
Ellini hakladı yaşın,
Şeherlerde nedir işin?
Darvaz ile her görüşün
Olar toy-düyün, ay könül.
İller ötür zaman keçir,
Günler ötür, güman çekir,
Bu kent meni yaman çekir,
Çekir günbegün, ay könül.
Valeh dözmez ferağına,
Döner yanan çırağına,
O halalca toprağına
Govuşsan, sevin, ay könül.

Valeh HACILAR’ın şiirlerinin pek çoğuna Azerbaycan, Gürcistan ve Türk dünyasının farklı bölgelerindeki şairler nazireler yazmışlardır. Örnek oluşturması bakımından Valeh HACILAR’ın “Üreyimde” adlı şiiri ile Rafiq HÜMMET’in aynı adla ona yazmış olduğu nazireyi aşağıda dikkatlere sunmak yararlı olacaktır: