Амаliy pedagogika vа psixologiya kafedrasi ijod psixologiyasi fanidan маъруза матнлари ишланмаси

VI.3. Нашр этилган мақолалар ижодий потенциал кœрсаткичи сифатида. Ижодий қобилияти бир хил ходимларни танлаш учун унинг мақолалари сони ва бу илмий ишлардан бошқа тадқиқотчилар нечта ҳавола келтирганлари (ҳавола бериш индекси) каби критерийлардан фойдаланадилар. «Ҳавола бериш индекси» мақоланинг фойдалилигини, кучини аниқлаштириб беради. Математик Э. Галуа жуда ёш вақтида дуэлда ҳалок бœлади. Ундан қолган биргина қœлёзма вафотидан кейин чоп этилади. Ундан келтирилган иқтибослар эса юз мингдан кœп. Физиолог ва анатом Биша 28 ёшида вафот этиб, кам сонли мақолалар қолдиради, лекин 200 йил œтса ҳам унинг асарларидан цитата келтиришмоқда.
Цитаталарни санаш усули ҳам тœлиқ ишончли эмас. Аввал ҳавола бериш мотивини аниқлаш керак.
Цитата келтиришнинг биринчи тури – œзининг соҳа бœйича ахборотга эгалиги ҳақида тасаввур бериш учун берилган mavzuда ишлаганларнинг ҳаммасини санаб œтиш. Цитата келтиришнинг яна бир мотиви – энг обрœли олимнинг ишларидан энг кœп ҳавола бериш ва ҳ.к. Бу цитаталар кимнингдир бу mavzuда иш олиб борганлигини эслатиш, холос. У цитата келтирилган мақола ҳақида кенг таҳлил берса ҳам 1 баллга баҳоланади.
Цитата келтиришнинг иккинчи тури – кимнингдир аниқ илмий натижасидан (формула, ҳисоблаш усули, диагностика ёки даволаш услуби) фойдаланиш. Бундай илмий ишга ҳаволага (ссылка) 10 балл берилади.
Цитата келтиришнинг учинчи тури – таклиф этилган ғояни ривожлантириш ва ишлаб чиқиш. Бундай ҳавола учун муаллифга 100 балл бериш мумкин.
Баллар йиғиндисидан ташқари мақолага илмий қизиқиш ҳисобга олинади. Масалан: илмий ишлар – 10 та, уларга берилган ҳавола (œз мақоласига ҳавола ҳисобга олинмайди) 34 та: 32 таси 1-турдаги ҳаволалар, 2 таси 2-турдаги, 3-турдаги ҳаволалар йœқ. 32+(2х10)=52. Бу йиғиндини мақола сонига бœламиз ва коэффициентини топамиз – 5,2.
Фақат мақола сони ортидан қувиш энг оғир оқибатларга олиб келиши мумкин. Ижодий қобилиятларни баҳолашда турли-туман эмпирик методлардан ҳам фойдаланилади.

Mavzuни мустаҳкамлаш учун саволлар

1. 
   Œқувчилар ижодий қобилиятларини аниқлашнинг аҳамияти нимада?
   
2. 
   Интеллектуал тестлар қандай ижодий қобилиятларни аниқлаб бера олади?
   
3. 
   Нима учун нашр этилган мақола ижодкорлик кœрсаткичи ҳисобланади?