|
ADABIYOTLAR.
1. Ergashev Y. Injenerlik geodeziyasi va gidrogeologiya. Toshkent. O‘qituvchi, 1990.
2. Nazarov M. Z. Muhandislik geologiyasi va atrof muhitni muhofaza qilish.
Toshkent. O‘zbekiston, 1984.
3. “O‘”. Ergashev Y. Injenerlik geologiyasi asoslaridan amaliy mashg‘ulotlar. Toshkent, O‘zbekiston, 1992.
4-AMALIY MASHG‘ULOT
METOMORFIK TOG’ JINSLARI BILAN NAMUNADA TANISHISH VA TAVSIFINI YOZISH.
Umumiy ma’lumotlar
Metamorfik tog‘ jinslari.
Metamorfik tog‘ jinslari chuqur o‘zgarishga uchragan birlamchi cho‘kindi yoki magmatik jinslardir. Ular atrofidagi fizik - ximiyaviy sharoitlar (moddaning temperaturasi, bosim va tarkibi yoki konsentratsiyasi) o‘zgarishi munosabati bilan birlamchi jinslarning faqat mineral tarkibi emas, ba’zan ximiyaviy tarkibi va shuningdek struktura va temperaturasi ham o‘zgaradi.
Metamorfik jinslar bilan ularni hosil qilgan jinslar orasida har-hil orelik jinslar bor.
Temperaturaning oshishiga quyidagilar sabab bo‘ladi:
1. Yer qobig‘ining ostidan ko‘tariladigan erigan magma.
2. Magma o‘chog‘idan ko‘tariladigan yuqori temperaturadagi eritmalar va uchuvchan komponentlar.
3. yer tagidan chiqadigan yuqori temperatura.
Metamorfizm geologik sharoitlarga qarab:
kontakt metamorfizm magmaning atrof yondosh cho‘kindi jinslar ichiga yoriqlar orqali kirishi hamda issiq xarorati, undan chiqadigan turli gazlar, bug‘lar ta’sirida;
regional metamorfizm magmatik cho’kindi jinslarning tektonik xarakati natijasida,kuchli bosim va temperatura ta’siri ostida paydo bo‘ladi.
Metamorfik jinslar odatda kristallik strukturaga ega bo‘ladi. Lekin ularning bunday strukturasi paydo bo‘lishi va ko‘rinishi jihatidan magmatik jinslarning kristallik strukturasidan farq qiladi.
Ko‘pincha metamorfik jinslarda metamorfizmga ega bo‘lgan strukturani uchratish mumkin. Bunday strukturalar reik (qoldiq) strukturasi deyiladi.
Metamorfik jinslar magmatik jinslardan o‘ziga xos teksturasi bilan farq qiladi. Bular ichida quyidagi teksturalarni ko‘rish mumkin:
1. Slanselashgan tekstura – cho‘ziq yoki pilaksaga o‘xshagan minerallar, uzun tomon bir - biriga parallel bo‘lib joylashadi.
2. Tolali tekstura - jinsning ko‘pchilik qismi bir - biriga o‘ralib ketgan tolali mineraldan tashkil topgan.
3. Yo‘l - yo‘l yoki lentasimon tekstura - jinsda turli mineraldan tashkil topgan har - hil qalinlikdagi yo‘l - yo‘llar qaytarilib turadi.
4. Massiv tekstura- Otqindi jinslardagi to‘la kristallangan teksturaga o‘xshash bo‘ladi.
5. Ko‘zli tekstura - jinsda odatda oqish rangli minerallarning oval shakldagi donalari yoki agregatlari bo‘ladi, ular jinsning qora fonida yaxshi ko‘rinib turadi.
6. Jim - jimali tekstura - jins mayda buramalardan tashkil topgan burmali (qat - qat) bo‘ladi.
8-jadval
Muhim metamorfik tog‘ jinslari (MMTJ) asosiy xossalari
MmTJ nomi
|
Jins hosil qiluvchi asosiy minerallar
|
Birlamchi tog‘ jinsi
|
strukturasi
|
Tekstura
|
Guruxi va ishlatilish sohasi
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
Gneys mikroklinli
|
Mikroklin, kvars
|
Granitlar
Qumtoshlar
|
Donador, kristalli
|
massiv
|
Qurilishda
|
Gneys plagioklazli
|
plagioklaz, kvars, biotit
|
Granitlar
Qumtoshlar
|
Donador, kristalli
|
massiv
|
Qurilishda
|
Gilli slanets
|
Kvars, gilli minerallar
|
Gilli CHTJ
|
slanetsli
|
varaqsimon
|
Tabiy shifer tayyorlashda
|
slyudali slanets
|
Biotit, muskovit kvars
|
Qumtoshlar, gillar
|
slanetsli
|
varaqsimon
|
Qoplama material
|
Talkli slanets
|
talk
|
Talkli asosiy MmTJ
|
Varaqsimon, talgasimon, yumshoq
|
varaqsimon
|
Qog‘oz, to‘qimachilik, ko‘n sanoati
|
xloritli slanets
|
Xlorit kvars
|
asosli MmTJ
|
Varaqsimon, talgasimon, yumshoq
|
varaqsimon
|
Qog‘oz, to‘qimachilik, ko‘n sanoati
|
Kremniyli slanets
|
Kvars, xolsedon
|
MmTJ, CHTJ
|
Ko‘pincha kristalli qattiq
|
massiv
|
Qurilishda
|
Serpentinit (zmeevik)
|
Serpentin magnetit
|
Asosli MTJ
|
Varaqsimon yoki slanetsli
|
Massiv yupqa tangasimon
|
Qurilishda
|
Skarn
|
Granat, plagioklaz karbonati
|
CHo‘kindi karbonatlar
|
Yirik donali kristallangan
|
massiv
|
Tosh material sifatida qurilishda
|
marmar
|
kalsit
|
CHo‘kindi karbonatlar
|
kristallangan
|
massiv
|
Qoplama, pardoshlash materiali
|
Biotitli rogovik
|
Kvars, biotit, magnetit
|
Qumli, gilli CHTJ
|
Mayda zarrali juda qattiq
|
massiv
|
Qurilish materiali
|
Amfibolli rogovik
|
Amfibol, plagioklaz
|
Asosli, o‘rta MmTJ
|
Mayda zarrali juda qattiq
|
massiv
|
Qurilish materiali
|
Greyzen
|
Kvars, slyudali minerallar
|
Granit, qumligilli CHTJ
|
Yirik zarrali kristallangan
|
massiv
|
Qurilish materiali
|
kvarsit
|
kvars
|
Opokali, yashmali CHTJ, qumtoshlar
|
Mayda zarrali juda qattiq
|
massiv
|
Qurilish materiali o‘tga, kislotaga chidamli
|
Metamorfik jinslarni yozish grafigi:
1. Jinslarning strukturasi va teksturasi.
2. Rangi.
3. Hosil qiluvchi minerallar, birlamchi tog‘ jinsi.
4. Sanoatda ishlatishi.
9-jadval
Variantlar:
Variant
|
Tog‘ jinslarinig nomi
|
1.
|
Kvarsit, biotitli rogovik, marmor, serpentinit
|
2.
|
Fillit, amfibolli rogovik, yashil slanets, greyzen
|
3.
|
Slyudali slanets, skarn, amfibolit, xloritli slanets
|
4.
|
Ortoklazli slanets, yashma, talkli slanets, gneys
|
5.
|
Plagoklazli gieys, antratsit, marmor, skarn
|
6.
|
kvarsli slanets, fillit, yashil slanets, serpentenit
|
7.
|
Marmor, talkli slanets, amfibolit, kvarsit
|
8.
|
Yashil slanets, kvarsit, plagoklazli gieys, fillit
|
9.
|
Amfibolit, slyudali slanets, yashil slanets, marmar
|
10.
|
ortoklazli slanets, fillit, greyzen, serpentinit
|
10- jadval.
Metamorfik tog‘ jinslarini tasvirlash tartibi.
t/r
|
jins-
ning
nomi
|
Birlam-chi jinslar
|
struk-turasi
|
tekstu-rasi
|
rangi
|
asosiy
jins xo-
sil qi-
luvchi mineral-
lar
|
Sanoatda ishlatishi
|
1
|
2
|
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
1
|
kvarsit
|
|
kris-talli
|
massiv
|
oq
pushti
|
kvars
|
o‘tga chidamli g‘ishtlar tayyorlashda, yo’l qurilishlarida, kislota chidamlik materiallar sifatida ishlatiladi
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
