Amaliy mashg‘ulot N: 1 Atom tuzilishi haqidagi talimotning rivojlanishi tarixi

5. Noaniqlilik prinsipi.

1927 yilda nemis olimi Verner Geyzenberg (1901-1976) mikrozarralarning to`lqin xossasini hisobga olib, ularning impuls va koordinatalarini bir xil yuqori aniqlik bilan hisoblab bo`lmaydi degan xulosaga keldi va bir vaqt mobaynida o`zining noaniqliklar munosabati qonunini yaratdi.

Mikrozarrachaning impulsi va koordinatasini aniq o`lchab bo`lmasligi o`lchov asboblarining o`lchash aniqlik darajasiga bog`liq bo`lmasdan mikrozarrachaning to`lqin tabiatidan kelib chiqadi.Agar mikrozarrachaning fazodagi koordinatalarini x, y, z va impulsining o`qlardagi proektsiyalarini Px, Py, Pz desak, Geyzenberg noaniqlik munosabatlariga ko`ra koordinata noaniqligini, impuls noaniqligiga ko`paytmasi Plank doimiysidan kichik bo`la olmaydi. Koordinata noaniqligining impuls noaniqigiga ko`paytmasi doimo h dan katta bo`ladi. Impuls va koordinatalar juda katta aniqlikda o`lchanganda ularning ko`paytmasi h ga teng bo`lishi mumkin. Koordinatalarni juda katta aniqlikda o`lchab, uni noaniqligi x ni juda kichik bo`lishiga (х→0) erishish mumkin. Ammo, bu vaqtda mikrozarra impulsining noaniqligi p ortib ketadi (p→). Doimo x ni p ga ko`paytmasi Plank doimiysi h dan katta bo`ladi. Bundan zarrachaning impuls va koordinatasini bir xil aniqlikda o`lchab bo`lmasligi kelib chiqadi.