Amaliy mashg’ulot materiallari 1- amaliy mashg‘ulot

Mаvzuni mustаhkаmlаsh uchun sаvоl vа tоpshiriqlаr:
1. Qаdimgi turkiy yodgorliklar qаysi hududlаrdа tаrqаlgаn edi?
2. Runiy yozuvi vа uning yodgоrliklаrining eng аsоsiy belgilаrini tushuntirib bering.
3. Uyg’ur yozuvi vа uning yodgоrliklаri runiy yozuvi yodgоrliklаridаn qаndаy fаrqlаnаdi?
4.Qаdimgi turkiy аdаbiy tilning fоnetik tizimi hоzirgi o’zbek tilidаgidаn qаndаy fаrq qilаdi?
5. Qаdimgi turkiy til hоzirgi o’zbek аdаbiy tiligа merоs qilib qоldirgаn unsurlаrni tаhlil qilib ko’ring.
6. Yozuvning til bilan aloqasi haqida fikr yuriting.
1-mashq. Qadimgi turkiy tildagi o‘zbek tiliga ham qabul qilingan turmushning turli sohalariga oid quyidagi so‘zlarni tarjima qiling: ab, abit, abinchu, abuya, adash, adaq, ajun ashun achun az/chun, azg‘ur, azig‘, azuq, adir, ay, alti, altmish, ata, ev, әr, bar, beglig, idi, izish, ilgәri, ille, ilig, budun, yarыl, yarin, yemә, yit kabi.
Darsda:
1.Quyidagi matnni ko’chirib yozing.
2.So’zlarni so’z turkumlari bo’yicha tartiblang.
3.So’zlarga qo’shilgan morfologik shakllarni ajrating.
5.Qo’shimchalarni so’z yasovchilar va shakl yasovchilarga bo’ling.


Uyga vazifa: Matnni hozirgi o’zbek tiliga o’giring.
Taңri-tәg, tәңridә bolmыsh tүrүk bilgә qag’an bu өdkә olurtum, sabыmыn tүkәti әshitgil: ulayu ini yigүnүm, og’lanыm biriki, og’ushum bodunum, biryә shadapыt bәglәr, yыrya tarqat buyruq bәglәr, otuz toquz og’uz bәglәri bodunы bu sabыmnы әtgүti әshit qatыg’dы tыңla ilgәrү kүn batsыqыng’a, yыrg’aru tun ortusыng’aru, anta ichrәki bodun qop m(anga kүrүr, anch)a bodun qop әtdim. Ol amatы anыg’ yoq Tүrүk qag’an өtүkәn yыsh olursar, әltә buң yoq, ilgәrү Shantuң yazыqa tәgi sүlәdim, Tүpүtkә kichik tәgmәdim, qurыg’aru Yinchү өg(үz) kәchә Tәmir qapыqqa tәgi sүlәdim, yыrg’arү Yәr Bayыqu yәriңә tәgi sүlәdim, buncha yәrkә tәgi yorыtdыm. Өtүkәn yыshta yig idi yoq әrmish, әl tutsыq yәr Өtүkәn yыsh әrmish, bu yәrdә olurup, Tabg’ach bodun birlә tuzultum altun, kүmүsh, isigti, qutay buңsыz ancha bәrү Tabg’ach bodun sabы sүchig ag’ыsы yыshmaq әrmis, sүchig sabыm yыmshaq ag’ыm arыp, ыraq bodunug’ ancha yag’utыr әrmis.