Amaliy mashg’ulot №8. Vlsi fpga uchun matlab yordamida sun'iy neyron tarmoqlarni loyihalash Ishning maqsadi

8.3. SNT -ni FPGA -da apparat yordamida yaratishning 
afzalliklari. 
Sun'iy neyron tarmoqlarni amalga oshirishning ikkita usuli bor - 
apparat va dasturiy ta'minot. Dasturiy ta'minotda yaratilgan SNT, apparat 
ko’rishidagidan tezligi va avtonomligi jihatidan boy bersa ham, axborotni 
boshqarish tizimida foydalanish va yaratish qulayligi bilan bog'liq bo'lgan 
bir qator aniq afzalliklarga egadir. 
Biroq, maxsus uskunalar bilan NT yaratish muayyan holatlarda 
alohida afzalliklarga ega. SNT-ni apparat vositalarining asosiy afzalliklari 
tezlik, ishonchlilik, xavfsizlik va qo'shimcha ish rejimlarini o'z ichiga 
olganlidadir. 

---

FPGA-da neyron tarmoqlarini apparat ko’rinishida yaratishiga 
kelsak, u maxsus DSP-protsessorlaridan (seriyali ishlab chiqarilganligi 
sababli) va ASIC-mikrosxemalaridan (ular qayta konfiguratsiya 
qilinmaganligi sababli) ancha ijobiy farq qiladi. NT yaratishda FPGA -ni 
qo'llash, neyronlarning parallel arxitekturasini aniqroq aks ettiradi va 
butun NTni hamda uning tarkibiy qismlarini SNT moslashtirib qayta 
sozlash imkoniyatini beradi. Shuningdek, FPGA -larda NT yaratish, 
nisbatan arzon narxlari sababli, kerakli tizimni tez va arzon amalga 
oshirish imkonini beradi. 
8.3.1. Sun'iy neyronning matematik modeli. 
Yuqorida aytib o'tilganidek, sun'iy neyron - har qanday sun'iy 
neyron tarmoqning tashkil qiluvchi tuguni bo’lib, biologik neyronning 
ancha soddalashtirilgan modelidir. Biologik neyron tarmog'ida sodir 
bo'layotgan jarayonlarni yaxshiroq tushunish uchun McCulloch va Pitts 
1949 yilda neyronning matematik modelini ishlab chiqishgan va u hozir 
ham qo'llanilmoqda. 
Matematika jihatidan, sun'iy neyron odatda barcha kirish 
signallarining chiziqli kombinatsiyasi asosidagi bitta argumentning 
chiziqsiz funktsiyasi sifatida ifodalanadi. Bu funksiya faollashish 
funktsiyasi, otish funktsiyasi yoki neyronning uzatish funktsiyasi deb 
ataladi. Olingan natija neyronning yagona chiqishiga Y yuboriladi. Sun'iy 
neyronning matematik modeli 8.5 rasmda ko'rsatilgan. 
8.5-rasm. Sun'iy neyronning matematik modeli. 
Bu model amalga oshiradigan funksiya: y = f
trans
(∑X
i
W
i
+ b). 
Barcha x
i
kirishlari og'irliklari w
i
qiymatlariga ko'paytirilib yig’iladi 
(qo'shiladi) va b qiymati bilan to'ldiriladi. Keyin natija aktivizatsiya 
funktsiyasi yordamida neyron chiqishiga yuboriladi. 
Qo’shimcha b-ning qiymati neyronni ishga tushirish uchun 
ishlatiladi. Yaniy bu koeffisient neyronni faollashish funktsiyasining 

---

gorizontal o'q bo'ylab siljishini anglatadi shu sabbab siljitish koeffisenti 
deb ham nomlanadi va neyronning kirishidagi tasodifiy, o’zgarmas 
ta’sirni mavjudligini hisobga olib, sezuvchanlik chegarasini 
shakllantiradi. Siljitishni har doim yuklangan qo'shimcha sinapsdagi 
signal sifatida qarash kerak (sinapslar - neyronlarning chiqish signallari 
boshqalarning kirishiga boradigan ulanishlaridir).