Amaliy mashg’ulot №4 Mavzu: Elеktrоlit eritmаlаr vа tuzlаrning gidrоlizi

Ionlarning xossalari: elektrolitlarning xossalari ularning eritmalarida mavjud bo’ladigan ionlarning xossalaridir. Osh tuzi alangani sariq ranga bo’yashi undagi Na⁺ borligini, AgNO₃ eritmasiga qo’shilganda oq cho’kma hosil bo’ladi. Bu Cl^- ionlariga bog’liq.
oq cho’kma.



Ion almashinish reaksiyalari.
Moddalar kislota, asos, oksidlovchi, qaytaruvchi hususiyatiga ko’ra reaksiyaga kirishadi. Bundan tashqari elektrolit eritmalari cho’kma, gaz, kuchsiz elektrolit kompleks birikma qilgani tufayli ham ion almashinish reaksiyasiga kirishishi mumkin. Ionlar orasida boradigan reaksiyalar – ion almashinish reaksiyalari deyiladi. Ion almashinish reaksiyalarining malekulyar, to’la ionli va qisqa ionli ko’rinishda yoziladi.




Masala:
1. Na₂CO₃ eritmasiga ekvivalent miqdorda HCl qo’shilsa, eritmada qanday ionlar qoladi va to’la ionli tenglamada nechta ion qatnashadi?
Yechish:
a. Na₂CO₃ bilan HCl ning reaksiya tenglamasini tozamiz va qaysi ionlar reaksiyada ishtirok etayotganini ko’rib chiqamiz.

Bu reaksiyada ko’rinib turibdiki, to’la ionli tenglamasida 11 ta ion qatnashadi. Eritmada Na⁺ va Cl^- ionlari qoladi.
Tuzlarning suvda eruvchanligi ularning elektrolitligi bilan bog’liq:
CO₃^-2, S^-2, PO₄^-3, SiO₃^-2 ning K⁺, Na⁺ tuzlari suvda eriydi, NH₄⁺ ning tuzlari ham suvda eriydi va parchalanadi.
Cl^- - Ag⁺, Hg⁺, Pb⁺², Cu⁺ tuzlar suvda erimaydi.
SO₄^-2 – Ba⁺², Se⁺², Ca⁺², Ag⁺ erimaydi.
K⁺, Na⁺, NH₄⁺, NO₃^-, CH3COO^- - hammasi eriydi.
Ayrim tuzlarning eritmalari aralashtirilganda ular reaksiyaga kirishmaydi lekin, ularning eritmalarining aralashmalari bug’latilganda har hil tuz eritmalari hosil bo’ladi. Masalan: NaCl va K₂SO₄ tuzlarining eritmalari aralashtirilib u bug’latilsa, 4 ta tuz aralashmalari hosil bo’ladi. Ya’ni NaCl, Na₂SO₄, KCl, K₂SO₄ tuzlarining aralashmalari hosil bo’ladi. Bu tuzlarning hosil bo’lishiga sabab ionlar birikayotganda ular bir-biri bilan hohlaganiga birikadi. Shuning uchun 4 ta tuz hosil bo’ladi.