Amaliy audit

Tarkibiy joriy qilish 

Xalqaro  tan  olingan  standartlar  va  eng  yaxshi  amaliyotga  ko’ra, 

batafsil  reja  grafigi  doirasida  yoki  keyingi  bosqichda,  tarkibiy  joriy  qilish 

vaqt  talab  qiladi,  quyida  soddalashtirilgan  instituttsional  tadbirlar  ishlab 

chiqilgan: 

Tashqi audit funktsiyasi bilan formalizm munosabatlari Auditning  ikki 

darajasi  o’rtasida  axborotlar  almashishdan  ehtiyot bo’lish lozim. 

O’zbekiston  Respublikasi  hisob  palatasi  ISUGF  joriy  etgandan  va 

O’zbekiston Respublikasi hisob palatasi me’yoriy hujjatlarini sinxronlashtirishga 

o’tgandan  keyin,  davlat  byudjetining  g’aznachilik ijrosi  bo’yicha  ISUGF 

sharoitida  ular  ichki  audit  bo’linmasi  ishidan  foydalanish  huquqiga  ega 

bo’ladi  va  ichki  nazorat  tizimini  baholash  uchun  imkoniyat  paydo  bo’ladi. 

G’aznachilikda  ichki  audit  faoliyati  yo’nalishlari bo’yicha  belgilangan  tartib 

va  qoidalar  Moliya  vazirligi  G’aznachiligi taqdimiga  ko’ra  Hisob  Palatasi 

bilan  kelishilgan  holda  Moliya  vaziri  tomonidan  tasdiqlanishi  maqsadga 

muvofiq. 

Davlat  byudjeti  g’aznachilik  ijrosini  nazorat  qilish,  bugungi  kunda 

Moliya  vazirligi  G’aznachiligi  g’aznachilik  operatsiyalarini  nazorat  qilish 

bo’limi,  Moliya  vazirligi  Nazorat  taftish  bosh  boshqarmasi  va  O’zbekiston 

Respublikasi  Hisob  Palatasi  tomonidan  amalga  oshiriladi.  G’aznachilikda 

ichki auditni joriy qilish natijasida: 

1.  Dastlabki 

va 

joriy 

nazoratning 

ichki 

audit 

bilan 

qamrab 

olinishida davlat byudjeti g’azna ijrosi jarayoni samaradorligi oshadi. 

---

45 

 

Ichki  audit  xizmatining  G’aznachilik  tarkibiy  bo’limlari  va  hududiy 

organlarini  reja-dastur  asosida  nazorat  qilishi  natijalariga  asoslangan 

boshqaruvni  joriy  etishga  imkoniyat  yaratiladi  va  tashqi  nazoratni  amalga 

oshirishga zaruriyat qolmaydi. 

B)  G’aznachilik tizimida amaldagi ichki nazorat tuzilmasi 

O’zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2007  yil  28  fevraldagi  PQ-

594 

qaroriga 

muvofiq 

O’zbekiston 

Respublikasi 

Moliya 

vazirligi 

G’aznachiligi tarkibi va uning viloyat bo’limlarida “G’aznachilik operatsiyalari 

nazorati”  tegishli  ichki  tarkibiy  bo’linmasi  tashkil  qilindi.  Ushbu  bo’limning 

asosiy  maqsadi  davlat  byudjetining  g’aznachilik  ijrosini hamma  bosqichlarida, 

shu  jumladan,  kelgusi  ichki  tizim  nazoratini  amalga  oshirish  tadbirlari  va 

ogohlantirish hisoblanadi.  

G’aznachilik  operatsiyalari  nazoratini  amalga  oshirish  amaliyoti  2-

bobda 

batafsil  yozilgan. 

Ichki 

nazorat 

ob’ekti  –  biznes  jarayonda 

foydalanilayotgan  boshlang’ich 

hujjatlar  hisoblanadi. 

Ular 

quyidagi 

maqsadlar uchun tekshiriladi: 

A)  belgilangan  hujjatlarni  to’ldirish  tartibiga  mos  kelishini  aniqlash 

uchun; 

B)  byudjet klassifikatsiyasi ko’rsatkichlarini to’g’ri aniqlash uchun;  

V)  rejali belgilangan tartibda byudjetdan mablag’ ajratish uchun;  

G)  boshqa nazorat ko’rsatkichlari. 

Ichki nazoratning maqsadi: 

1.  Byudjetni  tasdiqlangan  chegarada  parametr  (limitlar)  doirasidagi ijrosi; 

2. 

Byudjet 

tashkilotlari 

tomonidan 

suiiste’molchilik 

holatlarini 

ogohlantirish. 

Jahon  amaliyotida  xalqaro  tan  olingan  ichki  nazorat  va  audit  bo’yicha 

standartlarda quyidagi maqsadlar uchun tayyorlangan: 

1)  Xususiy 

sektorga 

ikkita 

organ 

tomonidan, 

Ichki 

Auditorlar 

Instituti  (IAI)  audit  uchun  va  Tredueyya  sponsor  tashkilotlar  Komissiyasi 

Qo’mitasi (COSO) ichki auditorlar uchun; 

2)  Alohida 

davlat 

organlari 

uchun 

INTOSAI 

(Oliy 

Auditorlar 

Instituti  Xalqaro  Tashkiloti)  va  turli  davlatlarning  ichki  hamda  tashqi  audit 

instituti.  Yuqorida  aytilganlardan  xulosa  qilib  shuni  aytish  mumkinki,  unda 

davlat  sektori  tizimida  ichki  nazorat  va  audit  masalalarini  qo’shgan  holda 

hozirgi  vaqtda  davlat  moliyaviy  nazorati  tizimini  rivojlantirishning  yagona 

kontseptsiyasini  ishlab  chiqish  zaruriyati  paydo  bo’ldi.  Masalan,  bir  variant 

sifatida 

yuqoridagi 

maqsadni 

amalga 

oshirish 

uchun 

O’zbekiston 

Respublikasining  “Byudjet  tizimi  to’g’risidagi”  qonunga  qo’shimcha  va 

o’zgartirishlar  kiritish  yoki  O’zbekiston  Respublikasining  alohida  qonuni 

loyihasini  “Davlat  sektorida  davlat  moliyaviy  nazorati  to’g’risida”gi 

O’zbekiston  Respublikasining  24  dekabr  1998  yil  №717-1  “Xo’jalik 

sub’ektlari  faoliyati  davlat  nazorati  to’g’risida”  qonuni  asosida  alohida ishlab 

chiqish  lozim. 

 

 

 

---

46