Амалий машғулотлари амалий машғулот -1

КОНУССИМОН ГУМБАЗЛАРНИ ҲИСОБЛАШ.

Конуссимон қобиқнинг эгрилик радиуси R₁=; бурчаги = соnst; координатаси эса l - конус ясовчиси бўйича унинг юқорисидан бошланган масофа (1-расм).

Эгрилик радиуси (1.)
Конуссимон гумбазнинг қаралаётган кесимдаги сирти юзаси қуйидагича аниқланади.
(2)
r қ R₂ sin да меридионал зўриқиш кучи тенгламадан аниқланади.
(3)
R қ да ҳалқавий зўриқиш кучи (4) тенгламадан топилади
N₂ = – q_l R₂, (4)
бунда, q_l - ташқи юкнинг юзага ташкил этувчи нормали.
1-расм. Гумбазнинг кучланганлик ҳолатининг тахлил.
а-N1,N2- зурикиш кучларининг таксимланиши; б,в-гумбаз кобикнинг таняч халкасига таъсири; г-таянч халкасининг хисоб схемаси меридионал эгувчи моментлар эпюраси; 1-кобик; 2-таянч халкаси; 3-симметрия уки.

2-расм. Гумбазларнинг хусусий огирлиги ва кор юкидан хисоб схемалари.
а-конуссимон гумбаз, б-баланд гумбаз; в-эллиптик гумбаз;
Таянч ҳалқаси сатҳидаги тортқида ҳосил бўладиган зўриқиш кучи
(5)
Таянч ҳалқасидаги чўзувчи кучланишлар (7) формулага кўра
(6)
Қобиқ қалинлиги доимий бўлганда, доимий юк g нинг нормал ташкил этувчиси
(7)
Гумбаз оғирлиги g нинг тенг таъсир этувчи кучи
(8)
Гумбаз хусусий оғирлигидан меридионал ва ҳалқавий зўриқиш кучлари аниқланади:
; (9)
. (10)
Гумбаз хусусий оғирлигидан таянч ҳалқасида ҳосил бўлувчи чўзувчи зўриқиш кучлари.
(11)
Қобиқнинг 1 м² га тўғри келувчи текис тақсимланган қор юки конуснинг қия юзасида S cos га g_l эса S cos га тенг, шунинг учун тенгламалардаги g ўрнига S cos қўйилади. У ҳолда гумбазга таъсир этувчи қор юкидан ҳосил бўлувчи зўриқиш кучлари
; (12)
; (13)
. (14)
Ясовчилари l₀ ва l, радиуслари r₀ ва r бўлган кесим конуснинг z-z кесимидан паст қисми сирти
; (15)
бунда r₀ = l₀ cos; r = l cos
z-z кесимнинг пастига тўғри келувчи хусусий оғирлик g дан кесик конусга юк
. (16)
кўра эътиборга олган ҳолда g юкдан мередионал ва ҳалқавий зўриқиш кучлари қуйидагича топилади:
; (17)
(18)
Кесик конус сиртига қор юки S cos бўлса, у ҳолда
; (19)
. (20)
Таянч ҳалқасидаги чўзувчи зўриқиш кучлари
, (21)
бунда, N₀ - таянч ҳалқаси сатҳидаги мередионал зўриқиш кучи.
Конуссимон гумбазларда мередионал ва ҳалқавий зўриқиш кучлари - қисилувчи бўлади. Тепаси очиқ, фонарсимон конструкцияси бўлган конуссимон гумбазларда мередионал зўриқиш кучлари фақат фонар оғирлиги ҳисобига ўзгаради, ҳалқавий зўриқиш кучлари эса фақат юқоридаги юкка боғлиқ ҳолда ўзгаради. Агар фонар оғирлиги конуснинг кесилган қисмининг оғирлигига тенг бўлса, у ҳолда гумбазнинг мередионал ва ҳалқавий зўриқиш кучлари ёпиқ гумбазникидек бўлади.