Амалий машғулотлари амалий машғулот -1

АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ 9.
ТЕМИРБЕТОН ЙИҒМА-ЯХЛИТ МЕРИДИОНАЛ ҚОВУРҒАЛИ ГУМБАЗ ҲИСОБИ

Иншоотнинг қўлланилиш сохаси - универсал заллар учун.

Ёпманинг конструкцияси - йиғма ясси сферик гумбаз, геометрик параметрлари ҳисоби юқорида келтирилган яхлит силлиқ сферик гумбазникидек. Гумбазнинг элементлари (панеллари) - қовурғали, мередиан йўналишда эгри ва ҳалқа йўналишида текисдир. Пастки таянч ҳалқаси - йиғма блоклардан, олдиндан зўриқтириладиган арматуралар билан жиҳозланган. Юқориги (фонар) ҳалқаси – йиғма, оддий арматуралар билан жиҳозланган. Гумбаз-қобиғи (панели) пастки ва юқориги ҳалқалар билан бикр бириктирилган.
Гумбазни икки вариантда йиғма элементларга ажратилиши қаралади.
а) Бир тарафлама меридиан йўналишда элементларга ажратиш
Гумбаз меридиан йўналишида қовурғага эга 60 та панелга ажратилиб, пастки номинал эни а₁ = Р₀/60 = 131,88/60 = 2,20 м ва устки номинал эни а₂= Р₁ /60 = 18,84/60= 0,31 м. Панелнинг номинал ёй бўйича узунлиги
L = = 19,5 м (1)
панелнинг проекцияси бўйича узунлиги
l = = 2350,276 = 19,3 м (2)
Панеллар бўйлама ва кўндаланг қовурғаларга эга. Бўйлама қовурғалар эгувчи моментларни қабул қилади ва ҳисоб бўйича арматураланади.
б) Икки тарафлама меридиан ва ҳалқа (параллел) йўналишида элементларга ажратиш (2-расм).
Гумбаз меридиан ва ҳалқа йўналишларида элементларга ажратилиб, четлари қовурғалар билан таъминланади. Пастки ҳалқа қатори 60 та панелга ажратилиб номинал эни
b₁ = Р₀ /60 =131,88/60 =2,20 м, ва устининг номинал эни
b₂ =2,212,5/21=1,31 м. (3)
Юқориги ҳалқа қатор 30 элементга ажратилиб, панеллар пастининг номинал эни b₃= 21,31 х 2,62 м панеллар устининг номинал эни - b₄ = 2,623/12,5 қ=0,63 м.
Остки ва устки панелларининг ёй бўйича узунлиги
L₁= L/2 = 19,5/2 = 9,75 м; (4)
панеллар проекцияси бўйича узунлиги
l₁ = 2350,139 = 9,73 м; (5)
Йиғма гумбазларнинг кучланганлик ҳолати яхлит гумбазларникидек. Улар учун юклар ва ҳисобий зўриқишларни аниқлаш юқоридаги мисолда келтирилган.
Гумбазни биринчи вариантдаги йиғма элементларга ажратиш ҳоли учун ҳисоблаймиз.
Материаллар: бетон В30 (R_b = 17 МПа; R_bt = 1,2 МПа). Панеллар токчаси (қобиғи) учун - даврий профилдаги симлар синфи Вр-I, d_s=4мм (Rs=360 МПа). Панеллар бўйлама қовурғалари учун стерженлар A-III (R_s =365 МПа); кўндаланг стерженлар А-I (R_sw =175 МПа) ёки Вр-I (R_sw =260  270 МПа). Таянч ҳалқаси учун олдиндан зўриқтирилган арматуралар В-II, d_s = 5мм (R_s=1110 МПа). Юқориги ҳалқа учун - A-III (R_s =365 МПа).
Гумбаз панелларини ташиш ва монтаж қилиш пайтида ҳосил бўладиган зўриқишларга ҳисоблаш
Панел ташиш пайтида таянчларига эркин таянган оралиғи 19,3 м, тўсиндек ўзининг хусусий оғирлигига ҳисоб­ланади.
Панел токчасининг қалинлиги 4 см, бўйлама қовур­ғасининг баландлиги
h = 60 см, эни b = 12 см; ўрта кўндаланг қовурғасининг баландлиги h₁ = 20 cм, эни b₁ қ 5 см; четки қовурғасининг баландлиги h₂ = 60 см, b₂ = 12 см қабул қилинган.
Трапеция кўринишли юкни, текис тақсимланган юкка алмаштирамиз.
а х (а₁=а₂)/2 = (2,20х0,31)/2 =1,26 м (6)
Панелнинг икки бўйлама қовурғасига тушадиган ҳисобий юклар:
панел токчаси оғирлигидан:
g₁ х h'_f a_f = 0,041,2625001,1 = 1386 Н/м; (7)
икки бўйлама қовурға оғирлигидан
g₂ = 2b(h – h'_f )_f = 20,12(0.6 – 0,04)25001,1 = 3696 Н/м; (8)
еттита кўндаланг ўрта ва иккита четки қовурғалар оғирлигидан
g₃ = [7b₁(h₁ – h'_f ) = 2b₂(h₂ – h'_f )] a_f /l = [70,05(0,20–
– 0,04) = 20,12(0,6–0,04)]1,2625001,1/19,3 = 341 Н/м; (9)
Тўлиқ юк. Кқ1,6 динамик коэффициенти билан:
g = (g₁ = g₂ = g₃)К = (1386 х 3696 х 341)1,6 х 8677 Н/м қ
= 8,68 кН/м. (10)
Панелнинг кесими тавр шаклига келтирилади.
Бўйлама ишчи арматура икки қатор жойлаштирилганлиги учун, бетоннинг ҳимоя катламини 6 см қабул қиламиз.
Максимал эгувчи момент:
M_max = ql ²/8 = 868019,3²/8 = 404152 Нм = 404,2 кНм. (11)
Максимал кесувчи куч:
Q_max = ql /2 = 868019,3 /2 = 83762 Н = 83,76 кН. (12)
Коэффициент А₀ ни ҳисоблаймиз

А₀ = 0,126 учун  = 0,135 (13)


2-расм. Меридионал йуналишда йишма элементларга ажратилган гумбазнинг геометрик параметрлари ва хисоб схемаси


3 -расм. Меридионал ва халкавий йуналишларда йигма элементларга ажратилган гумбазнинг геометрик параметрлари ва хисоб схемаси.
Қисилиш зонаси баландлиги x = ho = 0,13554 = 7,29 см > 4 см бўлгани учун h'_f = 4,0 см. Кесимни тавр шаклида ҳисоблаймиз.
Токчаларнинг қабул қилиши мумкин бўлган эгувчи момент
(72 – 24)4(54 – 0,54)  0,917(100) қ 484520,917(100) = 15275520 Нсм = 152,8 кНм. (14)
Эгувчи момент М₁ ни қабул қилиш учун талаб қили­на­диган арматуранинг кесим юзаси
(15)
Қовурғанинг қабул қилиши мумкин бўлган эгувчи момент
М₂ =М – М₁ = 404200 – 152800=251400 Нм. (16)

 = 0,865
Эгувчи момент М₂ ни қабул қилиш учун талаб қилинадиган арматуранинг кесим юзаси
А_s2 = 1475 мм². (17)
Чўзилувчи бўйлама арматураларнинг тўлиқ юзаси
A_s = A_s,1қA_s,2 = 805қ1475 = 2280 мм². (18)
Қабул қиламиз 428 А-III, А_s=2463 мм²
Қовурғанинг мустаҳкамлигини кўндаланг куч таъсирига текширамиз:
1) Q_max< 0,3_b2R_bbh₀; (19)
8370 Н < 0,30,917240540=594864 Н
2) Q_max< 0,6_b2R_btbh₀; (20)
8370 Н < 0,60,91,2240540 = 83981 Н
Икки шарт ҳам бажарилади. Кўндаланг стерженлар диаметри ва қадамини конструктив талаб бўйича қабул қиламиз d_sw = 10 мм.
Стерженлар қадами 1/4 l масофада s = 1/3h = 1/360 = 20 см. Панел ўртасидаги стерженлар қадами 3/4h = 3/460 = 45 см (50 см дан ошмайди).
Панелларни кўтаришда, кўтариш илгаклари унинг четидан 0,2l  0,25l масофада қўйилганлиги сабабли, манфий эгувчи моментларни вужудга келтиради. Шунинг учун бўйлама қовурғалар юқорисидан ҳисоб бўйича ишчи арматуралар жойлаштирилади.
Илгакларни 0,25l = 0,2519,30 = 4,83 м масофада жойлаш­тирамиз.
Таянчлардаги эгувчи момент:
-101247 Hм = -101,25 кНм (21)

Юқорига қўйиладиган арматуралар кесим юзаси
5,41 мм^{2 (22)}
220A-III, A_s=6,28 мм² қабул қиламиз. Ҳар қовурғада биттадан стержен жойлаштирамиз.
Кўндаланг қовурғалар эксплуатация ҳолатида ҳалқа йўналишидаги қисувчи зўриқиш кучларини қабул қилади ва конструктив арматура каркаси билан жиҳозланади.