Амалий машғулот

Изотах усулида сув сарфи қуйидаги тартибда ўлчанади:
1) дарёнинг кўндаланг профили тузилади (11.1-расм);
2) кўндаланг профилда тезлик вертикаллари учун тезликларнинг чуқурлик бўйича тақсимлаб, тезликларни қийматлари ёзилади;
3) бир хил тезликка эга бўлган нуқталар туташтирилиб, изотахлар (эгри чизиқлар) чизилади. Изотахларнинг қадамлари қуйидагича белгиланиши мумкин: 0,1; 0,2; 0,5; 1,0 мсек;
4) сув сарфи қуйидаги ифода билан ҳисобланади:

бу ерда: - қирғоқ чизиқлари билан чегараланган майдон (жонли кесма майдони) - изотахлар билан чегараланган майдонлар;
-изотахалар қадами, м/с; -кўндаланг кесимда энг катта тезликларни туташтирувчи изотах ва кўндаланг кесимнинг энг катта тезлиги орасидаги фарқ, м/с.
Сув сарфини аниқлашнинг графо-аналитик усули. Бу усулда сув сарфи қуйидаги ифода ёрдамида ҳисобланади:

бу ерда К- қирғоққа қараб тезликларнинг камайишини эътиборга олувчи коэффициент бўлиб, унинг қиймати 0,5-0,9 гача ўзгаради. Ҳисоблашларда қирғоқда чуқурлик 0 га тенг бўлса, К0,7 деб олинади b₁,b₂,…,b_n-вертикаллар орасидаги масофа, м q₁,q₂,..,q_n- чуқурлик ҳамда тезлик вертикалларидаги элементар сув сарфлари (11.1-расм), м²/с.
Тахиографик эгри чизиқ усулида сув сарфини ҳисоблаш. Бу усул билан сув сарфини ҳисоблаш учун изотах чизиқлари билан чегараланган майдонларни (11.4-жадвал) горизонтал ўққа, вертикал ўққа эса уларга мос келувчи тезликлар қўйилади. Улар кесишган нуқталарни туташтирсак, эгри чизиқ ҳосил бўлади (11.3- расм).
Эгри чизиқ ва координата ўқлари билан чегараланган майдонни ҳисоблаб, умумий масштабга кўпайтирилади. Олинган натижа сув сарфини беради.

бу ерда: F_э- эгри чизиқ билан чегараланган майдон, м³/с; ∆S – 1 см² га мос келувчи майдон м³/с; N – катаклар сони.
Сув сарфини ўлчаш вақтида маълум хатоликларга йўл қўйилади. Уларнинг манбаи қуйидагилардан иборат:
1) ўлчаш вақтида фойдаланиладиган асбобларнинг тури;
2) ўлчаш усуллари, дарё ҳамда об-ҳаво ҳолати;
3) ўлчанаётган сув режими элементларининг ўзгарувчанлиги;
4) сув сарфини ҳисоблаш вақтидаги хатоликлар.
Юқоридаги хатоликлар икки гуруҳга ажратилади:
1) тасодифий хатоликлар;
2) систематик хатоликлар.
Сув сарфини ўлчаш ва натижаларни ҳисоблашларда юқорида қайд этилган хатоликларни имконият даражасида камайтиришга ҳаракат қилиш лозим.