Амалий машғулот ишлаб чиқаришдаги табиий ва сунъий ёритишни ҳисоблаш

Равшанлилик, контраст ва фон. Ёритиладиган юзанинг асосий характеристикаларидан бири ёруғликни қайтариш хусусияти ҳисобланади ва бу юзанинг равшанлиги («яркост») га боғлиқ бўлади. Равшанлиликнинг ўлчов бирлиги қилиб Нит (Нт) қабул қилинган. Буюм сирти (юзаси) даги равшанлилик билан умумий атроф фони (ранги) орасидаги кескин фарқ контраст деб аталади. Фон деб фарқпанадиган обектга таалуқли юзанинг рангига, яъни ушбу обект (буюм) жойлашган юзанинг рангига айтилади. Фон ёруғлик оқимини қайтариш хусусияти билан характерланади ва α_с>0,4 бўлганда ёруг, α_с =0,2...0,4 бўлганда ўрта, α_с<0,2 бўлганда қора ҳисобланади.
Фонга боғлиқ ҳолда контраст К_о>0,5 бўлса юкори, К_о=0,2...0,5 бўлса ўртача, К_о<0,2 бўлса кичик ҳисобланади.
Ёритилганликнинг пулсасия коеффитсиенти (Кп) - ўзгарувчан ток билан ишловчи газ разрядли чироқларда ёруғликнинг ўзгариши натижасида юзага келадиган ёритилганлик тебранишининг нисбий чуқурлиги орқали баҳоланади ва у қуйидагича аниқланади:
( 7.4.)
бу ерда Е_мах, э_мин, Йў_р -тебраниш давридаги максимал, минимал ва ўртача ёритилганлик. Ёритилганлик пулсасия коеффитсиенти (К_пк) 10...20 % бўлиши лозим.
Ёритилганликнннг нотекислик коеффитсиенти К_нк- ишчи юзадаги минимал ва максимал ёритилганликларнинг нисбати орқали ифодаланади

К_нк=Е_мин/Е_мах (7.5.)
Ишлаб чиқариш хоналарини ёритиш ёруғлик манбаига боғлиқ ҳолда табиий ва сунъий турларга бўлинади.
Табиий ёритиш. Табиий ёритиш ёруғлик ўтказиш йўлларига боғлиқ ҳолда ён томонлама, юқори томонлама ва комбинасиялашган яъни, ҳам ён, ҳам юқори томонлама бўлиши мумкин.
Табиий ёритиш даражаси куннинг вақтига ва иқлимий шароитларга боғлиқ ҳолда иш вақти давомида ўзгариши ҳисобли, иш жойининг ёритилганлиги билан эмас, балки табиий ёритилганлик коеффитсиенти орқали меёрлаштирилади.
Табиий ёритилганлик коеффитсиенти деб хона ичидаги бирор нуқтанинг ёритилганлигини шу вақтдаги ташқи муҳит ёритилганлигига нисбатининг фоиздаги ифодасига айтилади,
(7.6.)
бу ерда э_у- хона ичининг бирор нуқтасидаги ёритилганлик, Лк;
Е_т- ташқи муҳитдаги очиқ майдондаги ёритилганлик, Лк. Табиий ёритилглнлик коеффитсиенти (С) ён томонлама ёритилганликда э_ўр>80%Е_е- юқори томонлама ва комбинасиялашган ёритилганликда э_ўр>60% э_ен бўлса яхши хисобланади. Табиий ёритилганлик коеффитсиенти ёруғликнинг иқлимий коеффитсиентига боғлиқ бўлиб, унинг миқдори ишнинг кўриш бўйича разрядига, фарқлаш обектининг энг кичик ўлчамига ҳамда иқлимнинг ёруғлик соясига боғлиқ ҳолда махсус жадваллардан танлаб олинади ва шу асосида биноларга ўрнатилиши лозим бўлган деразалар сони аниқланади.