Altiyev a. S yerdan foydalanish iqtisodiyoti toshkent-2019

 
 
 
13.1. – sxema. O‘zbekistonda yer bozorini shakllantirishni davlat tomonidan 
 tartibga solish uchun ustuvorlik berilishi zarur bo‘lgan yo‘nalishlar
55
55
Муаллиф тадқиқотлари асосида тузилган

---

246 
13.2-jadval 
O‘zbekistonda yer bozorini shakllanishini davlat tomonidan tartibga solish modeli
56
 
 
Usullari 
(dastaklari) 
 
Asosiy
Yo‘nalishlar
 
Huquqiy asoslari va tarkibi 
Iqtisodiy va ma’muriy mexanizmlari 
O‘
zR
 Ko
n
st
it
u
-
si
y
a
si
 
O‘
zR
 Y
er
 
k
o
d
ek
si
 
Qo
n
u
n
la
r
, 
fa
rm
o
n
la
r 
va
 
q
a
ro
rl
a
r 
Sud
, 
p
ro
k
u
ra
tu
ra
 
D
a
v
la
t 
re
g
ist
ri
 
M
a
h
a
ll
iy
 
h
o
k
im
iy
a
t 
o
rg
a
n
la
ri
 
N
a
rx
-n
a
v
o
 
S
o
li
q
 t
iz
im
i 
Y
er
 
k
a
d
a
st
ri
, 
b
a
h
o
la
sh
 
va
 
mo
n
it
o
ri
n
g
 
Ip
o
te
k
a
 k
re
d
it
i 
A
lo
h
id
a
 
fa
o
li
y
a
t 
tu
rl
a
ri
n
i 
b
el
g
il
a
sh
 
Hu
jj
a
tl
a
r
-ni
 
q
a
y
d
 e
ti
sh
 
ta
rt
ib
i 
J
a
ri
ma
 va
 
b
o
sh
q
a
 j
a
zo
la
r 
1 
Yerga xususiy mulkchilikning huquqiy kafolati 
X 
X 
X 
X 
X 
x 
2 
Yerga xususiy mulkchilik huquqini berish 
X 
X 
X 
X 
X 
x 
x 
3 
Yer uchastkalari bilan oldi-sotdi 
munosabatlarini himoya qilish va huquqiy 
tartibga solish 
X 
X 
X 
X 
X 
x 
x 
4 
Davlat tomonidan nazorat vazifalarini amalga 
oshirish 
X 
X 
X 
x 
5 
Yer bo‘yicha tortishuvlarni hal qilish 
X 
X 
X 
X 
X 
x 
X 
x 
X 
6 
Atrof-muhitni himoya kilish 
X 
X 
X 
X 
x 
x 
X 
X 
X 
7 
Raqobatni qo‘llab-quvvatlash(himoya qilish) 
X 
X 
X 
x 
X 
X 
X 
8 
Yerdan samarali foydalanishni rag‘batlantirish 
X 
X 
X 
x 
x 
X 
X 
9 
Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqaruvchilarini 
davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash 
X 
X 
x 
x 
X 
X 
X 
10 
Davlat buyurtmasini bajarish yuzasidan 
mahsulot turlarini ishlab chiqarishni 
rag‘batlantirish 
X 
x 
x 
X 
X 
X 
11 
Pul-kredit bo‘yicha tartibga solish 
X 
X 
X 
X 
x 
x 
X 
X 
X 
12 
Daromadlarni takror taqsimlash 
X 
X 
X 
x 
x 
X 
X 
X 
56
Муаллиф тадқиқотлари асосида тузилган 

---

247 
iqtisodiy samara ifodalangan hamda tashkiliy, huquqiy-me’yoriy, texnologik, 
moliyaviy, informatsion va boshqa turdagi ta’minot bilan ta’minlangan manzilli va 
mintaqaviy dasturlar ishlab chiqishlari talab qilinadi.
Mamlakatimiz iqtisodiyotida olib borilayotgan tarkibiy va institutsional 
islohotlarning talabiga javob beradigan yer bozorining qaror topishi va rivojlanishi,
davlat tomonidan bir-biriga chambarchas bog‘liq bo‘lgan, ko‘chmas mulk va 
uning ajralmas qismi bo‘lgan yer bozoridagi mavjud muammolarni hal etishga 
qaratilgan qator chora-tadbirlarni amalga oshirish orqali ta’minlanadi. Yer bozorini 
rivojlantirish bo‘yicha davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlari: 
yerlarning, shu jumladan ularga bog‘liq bo‘lgan ko‘chmas mulk bilan birga, 
bozor oborotini rivojlantirish; 
yer va boshqa ko‘chmas mulk bozorlari infratuzilmalarini tashkil etish va 
rivojlantirish; 
bozorni axborotlar bilan ta’minlashdan iborat bo‘lmog‘i lozim. 
Yer oborotini rivojlantirish bo‘yicha davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlari 
esa: 
xususiylashtirilishi mumkin bo‘lgan yerlar toifalarini belgilash va 
kengaytirish bilan birga oboroti cheklangan va oborotdan chiqarilgan yerlarni 
aniqlash;
yer uchastkalarini xususiylashtirishda to‘lovlarni bosqichma-bosqich amalga 
oshirish tizimini joriy etish; 
xususiylashtirilgan korxonalar tomonidan egallab turilgan yer uchastkalarini 
ularning qiymatini mazkur korxonalar ustav kapitaliga kiritish uchun sotib olishni 
rag‘batlantirish (kengaytirish);
 
davlat mulkida bo‘lgan yer uchastkalarini boshqarish tizimining ularni davlat 
o‘z vazifalarini ta’minlash uchun bevosita foydalanayotgan va tijorat maqsadlarida 
foydalanayotgan toifalarga ajratish yo‘li bilan samaradorligini oshirish; 
davlat mulkida bo‘lgan bo‘sh yer uchatkalarini asosan kimoshdi va tanlov 
tamoyillari asosida berishga (sotishga) o‘tish;

---

248 
fuqarolar va bozorning boshqa ishtirokchilari uchun ipoteka kreditlarini 
rivojlantirish; 
davlat mulkida bo‘lgan yerlarni ijaraga (subijaraga) berish imkoniyatlarini 
kengaytirish; 
uy-joy va sanoat qurilishlari uchun yer ajratish tartib-taomillarini 
takomillashtirish bo‘lishi muhim ahamiyatga ega. 
Yer bozori infratuzilmalarini tashkil qilish va rivojlantirish uchun:
yer uchastkalari va boshqa turdagi ko‘chmas mulk ob’ektlari, shuningdek yer 
tuzish xizmatlari bozori shakllanishi mexanizmini yaratish; 
davlat yer kadastrini yuritish tizimini takomillashtirish; 
soliqqa tortish maqsadida yerlarni baholash ishlarini amalga oshirish; 
yerga va boshqa ko‘chmas mulkka egalik qilish huquqini va ularning oldi-
sotdisini davlat tomonidan ro‘yxatga olish tizimini soddalashtirish; 
yer bozorida huquqbuzarlik uchun ma’muriy va jinoiy javobgarlikni joriy 
etish va bozor ishtirokchilari huquqlari va manfaatlarini himoya qilishning 
fuqarolik-huquqiy usullarini takomillashtirish masalalarini hal etish orqali amalga 
oshirish mamlakatimizda yer bozori shakllanishining birlamchi shartlari bo‘lib 
hisoblanadi. 
Bozorni axborot bilan ta’minlash doirasida: 
yerga va boshqa ko‘chmas mulklarga egalik qilish huquqini, ularning oldi-
sotdisini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tizimi, shuningdek yer va boshqa ko‘chmas 
mulklar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni o‘zida jamlovchi davlat ko‘chmas mulk kadastri 
ma’lumotlari bazasini yaratish; 
yer va boshqa ko‘chmas mulk bozorining barcha ishtirokchilari va davlat 
organlari 
tomonidan 
yagona 
respublika 
standartlari 
va 
dasturiy-texnik 
komplekslarning 
parametrlarini, 
ma’lumotlar 
ayirboshlash 
shakllarini, 
klassifikatorlarni, texnologik tartib-taomillarni joriy qilish va majburiy qo‘llash;

---

249 
O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari va yuridik shaxslarining ko‘chmas mulk 
ob’ektlari va ularga egalik qilish huquqlari to‘g‘risidagi ma’lumotlarni olish 
imkoniyatlarini kengaytirish;
zamonaviy texnologiyalardan foydalangan holda yer uchastkalari va boshqa 
ko‘chmas mulklar to‘g‘risidagi axborotlar bazasini yaratish, shuningdek axborotlar 
va ma’lumotlar bazasini himoyalashni tashkil etish tadbirlarini amalga oshirish 
lozim.