Aloqasi reja: Agrokimyo fani nimani

1-rasm. Agrokimyo fanining asosiy mazmunini D.N.Pryanishnikov talqinida ifodalanishi.


AGROKIMYO FANINING PREDMETI, MAQSADI VA VAZIFALARI
Agrokimyo fanining asosiy perdmeti - bu o’simlik, tuproq va o’g’itlar hamda ular orasidagi o’zaro taosir munosabatlarini o’rganishdir.
Agrokimyo fanining maqsadi - o’g’itlarning har xil turlari va shakllari, xususiyatlarini xisobga olgan holda o’simliklarning oziqlanishi uchun eng yaxshi sharoit yaratishdir. SHuningdek, o’g’itlarning tuproq bilan o’zaro taosir xususiyatlarini, ularning eng samarali shakllarini, yerga solish usullari va muddatlari tizimini yaratishdir.
Agrokimyoning bosh vazifasi o’simlik, tuproq va o’g’it sistemasida kimyoviy elementlar balansini va aylanishini boshqarishdir. Agrokimyo maktabining asoschisi D.N.Pryanishnikov agrokimyoning asosiy vazifasini ifodalab, shunday yozgan edi:
«Agrokimyoning bosh vazifasi dehqonchilikda moddalar aylanishini o’rganish, tuproq va o’simliklarda kechadigan kimyoviy jarayonlarga taosir qiluvchi turli xil omillarni aniqlash, qaysiki bu omillar olinadigan hosilni oshirish va kamaytirishi, shu bilan birga uning tarkibini ham o’zgartirishi mumkin.
O’g’itlarning qo’llanilishi esa ushbu moddalar aylanishiga insoniyatning aralashuvini bosh usulidir.
Zamonaviy agrokimyoarning vazifasi - har xil qishloq xo’jalik ekinlarini berilgan har xil mahsuldorlik darajasida va ularning navlarini yetishtirish mintaqalarini hisobga olgan holda barcha biogen elementlarnig aylanishini aniq parametrlarini aniqlashdir.
Mineral o’g’itlarning qo’llanishi xo’dalikdagi yetishtiriladigan o’simliklarning oziqlanishida yagi ozuqa elementlarini kpayishiga imkon yaratdi, organik o’g’itlarning va boshqa har xil chiqindilardan foydalanish esa ozuqa elementlaridan qaytadan foydalanish imkoniyatini beradi, yani o’simlik bargi, poyasi, ildizi tarkibidagi ozuqa elementlaridan o’simliklar keyingi rivojlanish davrlarida foydalaniladi. Mineral o’g’itlar ham, organik o’g’itlar ham tuproqning xususiyatlariga (uning kimyoviy, fizikaviy, biologik xususiyatlariga) kuchli ta’sir etuvchi vositalardir. Shuningdek, o’simliklarning oziqlanishiga, o’sishiga, rivojlanishiga va hosil sifatiga kuchli taosir etuvchi omillardir. Mineral va organik o’g’itlarning qo’llanilish, ularning samaradorligini oshirish dehqonchilikni kimyolashtirishning asosini tashkil etadi.
O’g’itlar bilan har xil ozuqa elementlarini tuproq tarkibiga kirishi va ularning hosilni shakllanishida sarflanishi boshqa jarayonlarni murakkablashtiradi. Yani ozuqa elementlarining taosirida tuproq xususiyatlari buzilishi, sizot suvlarining tarkibiy o’zgarishi va ozuqa elementlari shamol va suv eroziyasi taosirida atrof muhitni ifloslantirishi mumkin.
SHu bilan birga bazi ozuqa elementlari tuproqqa atmosfera yog’inlari va mikroorganizmlar faoliyati natijasida ham tushishi mumkin (azot).
Bundan tashqari hosilning keyingi taqdiri moddalar aylanishiga kuchli taosir etadi. yani hosilning tovar qismida ozuqa elementlari hosilning sotilishi, qayta ishlanishi va boshqa jarayonlarda xo’jalikdan tashqariga chiqib ketadi, ikkilamchi tovar bo’lmagan qismi (poyasi, bargi, poxoli va boshqalar) chorvachilikda yem- xashak va to’shama sifatida ishlatilib, yana xo’jalik yerlariga qaytadi. SHuning uchun Agrokimyoda hosilning tovar qismidagi chiqib ketadigan ozuqa elementlariga alohida eotibor beriladi.