Allatropiya

Yarim metallar

Element	Allatropik shakl o’zgarishlari
Bo’r :	Bo’r ikki xil amorf va kristall tuzilishdagi turlari uchraydi. Amorf bo’r– to’q-jigarrang kukun rangli modda. Kristall bo’rdan ko’ra raksiyaga kirishish hususiyati ancha kuchli. Kristall bo’r–qora rangli modda . Bo’rning 10dan ortiq rombik va tetroganal kristall tuzilishli allatropik shakl o’zgarishlari han mavjud. Eng barqaror allatropik shakl o’zgarishlaridan biri– β- bo’rdir. U ekoseadr tuzilishidagi  B12, molekulyar tuzilishiga ega bo’lgan qatlam hosil qiluvchi, bir-biri bilan bog’langan cheksiz sturukturaviy tuzilishga ega.
Kremniy :	Kremniyning ikki xil allatropik shakl ko’rinishi mavjud, amorf va kristall kremniy. Kristall kremniy olmosga o’xshash - atom kristall panjaraga ega. Bundan tashqari yarim kristall va monokristall kremniy turlari ham mavjud.
Mishyak :	Mishyakning 3ta asosiy allatropik shakli mavjud. Sariq mishyak (molekulsi fosforga o’xshsb As4 – molekulyar tuzilishga ega metalmas modadir ), kulrang mishyak (yarimetall polimer), qora mishyak (qizil fosforga o’xshash molekulyar sturukturaga ega metalmas moddadir).
Germaniy :	Ikkita lasticic modifikatsiyaga ega: α-Ge- olmosga oxshash kristall panjaraga ega yarimmetaldir va β-Ge – β-Sn ga o’xshash molekulyar sturukturaga ega last moddadir.
Surma :	Surmaning 4ta metalsimon allatropik shakli mavjud, ular turli xil atmosfera yuqori atmosfera bosimlarida bavjud bo’la oladi xolos, bundan tashqari 3ta metalsimon amorf holati ham mavjud (ko’p hollarda qora va sariq surma uchraydi), ulardan oq-kulrang rangli havorang aralash metalsmon turi ancha barqarordir
Poloniy :	Poloniyning 2ta allatropok shakli bo’lib ikkalasi ham metalldir. Ulardan birining past temperaturada suyuqlanivchi turi kibsimon kristall panjaraga ega (α-Po), ikkinchisining kristall panjarasi ham robsimon formaga ega lekin u yuqori haroratda suyuqlanadi (β-Po). Birinchi allatropik shaklning ikkinchisiga o’tishini faziviy harorati 36 °C ga tengdir, leki oddiy sharoitda poloniy yuqori haroratda bo’ladi. Chunki poloniy o’zining radiatsiya nurlarini issiqligi hisobiga qiziydi.
Qalay :	Qalayning 3ta allatropik shakl o’zgarishlari mavjud. Kulrang qalay (α-Sn) lasti kristall holidagi kukun, yarim o’tkazuvchilik hususiyatiga ega, kristall panjara tuzulishi olmosninkiga o’hshaydi, faqatgina 13,2 °С dan past haroratda mavjud bo’ladi. Oq qalay (β-Sn) - egiluvchan yaltiroq last, bo’lib 13,2 dan 161 °С gacha barqaror. Yuqori haroratga chidamli gamma qalay (γ-Sn), rombik kristall panjaraga ega, yuqori zichlikga ega, ammo juda ham nozik. 161 dan 232 °С oraligida mavjud bo’la oladi. (232 °С toza qalayning qaynash harorati. )