Alkinlar. Xulosa Toshkent-2021 To’yinmagan uglevodorodlar: CnH2n



Download 312,42 Kb.
bet1/9
Sana31.12.2021
Hajmi312,42 Kb.
#225032
  1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
Qurilish kimyo


MAVZU: Organik kimyoda qo`llaniladigan nomdor reaksiyalar. Zaytsev va Konovalov reaksiyalari.

REJA:

  1. To’yinmagan uglevodorodlar.

  2. Nomdor reaksiyalar: Zaytsev va Konovalov.

  3. Alkinlar.

  4. Xulosa

Toshkent-2021

To’yinmagan uglevodorodlar: CnH2n

Alkan

Formulasi

Agregat holati

Harorat, °C


Metan

CH4

Gaz

-189,5

-161.4

Etan

С2Н6

Gaz

-183

-88.6

Propan

C3H8

Gaz

-189,9

-42.2

Butan

С3H10 С4H10

Gaz

-138,3

-0.5

Pentan

C5H12

Suyuqlik

-129,7

36.0

Geksan

С6Н14

Suyuqlik

-94.3

68.7

Dekan

С10Н22

Suyuqlik

-29.7

174.0

Geksadekan

С16Н34

Qattiq

-18.2

270.0

Agar to’yingan uglevodorod molekulasidan bitta vodorod chiqarib olinsa, qolgan atomlar guruhi radikal deb ataladi va radikal nomiga -il qo’shimchasi qo’shiladi. Metil, etil, propil, butil, pentil va hokazo.

Bir hil tarkibli izomerlarni nomlashda, masalan, pentan izomerlarining barchasi bir hil nom bilan atalmaydi. Shuning uchun xalqaro nazariy va amaliy kimyo kengashining yig’ilishida organik moddalarni nomlanishi kelishib olingan.

Uglevodorodni nomlash uchun quyidagi tartib va qoidalarga amal qilinadi:

1. Uglevodorod molekulasidagi uglerod zanjiriga e'tibor beriladi, eng uzun zanjir - asosiy zanjir tanlanib, zanjirga birikkan radikallar qaysi tomonga yaqin bo’lsa o’sha tomonga raqamlanadi.



Radikallar asosiy zanjirning qaysi raqamli a'zosiga birikkanligiga e'tibor beriladi. Radikalning nomi o’qiladi. Agar bitta uglerodga birikkan bo’lsa raqam ikki marta takrorlanadi: 2-metil, 2,2-dimetil va hokazo.

Tarmoqlanmagan zanjirli uglevodorodning nomi o’zgarishsiz nomlanadi.

1) n-pentan.

Uglevodorodni nomlashda avval asosiy zanjirga birikkan radikallar nomi va asosiy zanjirning qaysi uglerodiga birikkanligini ko’rsatuvchi raqam va asosiy zanjirning nomi aytiladi.

2) 2-metilbutan:

3) 2,2-dimetilpropan.

Geksanning izomerlari 5 ta, izomerlarining tuzilish formulasini yozib nomlaymiz.


Fizik xossalari va tabiatda uchrashi. Uglevodorodlardagi uglerod atomlari soni ortib borishi bilan ularning suyuqlanish va qaynash haroratlari ortib boradi. Barcha alkanlar suvdan yengil va unda erimaydi. Ular tabiatda keng tarqalgan, neft, tabiiy va yo’ldosh gazlar tarkibida uchraydi.

Neft (turkcha neft, fors, neft), qoramoy - suyuq yonuvchi qazilma boylik, organik birikmalarning , asosan, uglevodorodlarning murakkab aralashmasidan iborat modda. Yer yuzasidan, asosan, 1,2-2,0 km chukurlikdagi yer osti gumbazlarining gʻovak yoki seryoriq togʻ jinslari (qum, qumtosh, ohaktoshlar)da joylashgan.

Kimyoviy xossalari. Alkanlardagi barcha valentliklar to’yingan bo’lganligi uchun ular kimyoviy jihatdan inertlik namoyon qiladi. Ularning asosiy kimyoviy xossalarini metan misolida ko’rib chiqiladi.



  • Tabiatda uchrashi


  • To’yingan uglevodorodlarning izomeriyasi, nomlanishi, xossalari.


  • Sikloparafinlar, ularning tuzilishi, tabiatda uchrashi, amaliy ahamiyati.

Fizik xossalari va tabiatda uchrashi. Metan-alkanlarning oddiy vakili bo’lib, rangsiz, hidsiz, havodan yengil, suvda yomon eriydigan gaz modda. Metan tabiiy gazning 90-98% ini tashkil qiladi. Toshko’mirni quruq haydash hamda neftni qayta ishlashdan olinadigan gazlar, yo’ldosh gazlar tarkibida uchraydi.

Metan ko’pincha botqoq yoki ruda gazi deb ham ataladi. Botqoq sharoitida o’simliklar havosiz chiriganda, yer ostida toshko’mirning sekin-asta parchala-nishidan metan hosil bo’ladi.




Download 312,42 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish