Alkinlar. Xulosa Toshkent-2021 To’yinmagan uglevodorodlar: CnH2n

Izomerlari va nomlanishi

Alkinlarning nomlanishi alkenlarga oʻxshash. Xalqaro nomenklatura boʻyicha alkinlarni nomlashda [[alkanlarning -an suffiksi -in suffiksiga almashtiriladi. Uch bog' asosiy zanjirga kirishi kerak. Uglerodlar karrali bogʻ yaqin joylashgan chekkadan boshlab raqamlanadi. 

Alkinlarning radikallari boshqa uglevodorodlarning radikallariga oʻxshab nomlanadi: CH≡C- "etinil". Alkinlarning gomologik qatori:

• 
  Etin (atsetilen): C₂H₂
  
• 
  Propin: C₃H₄
  
• 
  Butin-1: C₄H₆
  
• 
  Pentin-1: C₅H₈
  
• 
  Geksin-1: C₆H₁₀
  
• 
  Geptin-1: C₇H₁₂
  
• 
  Oktin-1: C₈H₁₄
  
• 
  Nonin-1: C₉H₁₆
  
• 
  Detsin-1: C₁₀H₁₈
  

Tuzulishi

Asetilen molekulasidagi H-C≡C-H har bir uglerod atomi bitta vodorod atomi bilan bogʻlanadi va oʻzaro uch karrali bogʻlanish orqali davom etadi. Alkinlarning tarkibidagi har bir uglerod atomi sp-gibridlangan holatda boʻladi. Uglerodning ikkita gibridlangan orbitallarining bittasi vodorod atomining s-orbitali bilan, ikkinchisi uglerod atomining sp-gibridlangan orbitali bilan σ-bogʻlar tuzishda qatnashadi, asetilen molekulasidagi atomlarning hammasi 180 °C burchak ostida bitta chiziq atrofida joylashadi. Atsetilen molekulasidagi ikkita uglerod atomi orasidagi uch bogʻning bittasi σ-, ikkita π-bogʻidan iborat. Uch bogʻning (−S≡S−) uzunligi 0,121 nm, bogʻlanish energiyasi 830 kJ/mol.  ^[1]