Alkaloidlarning ta’rifi

Fridrix Sertyuner

Alkaloidlarning tarixi (2)

Alkaloidlar laboratoriyasi negizida Paxtachilik va selluloza saqlovchi osimliklar ilmiy tadqiqot instituti tashkil etilib 1957 yilacha shu nom yurutilib kelingan.

1957 yildan hozirgi kunga qadar O’zRFA akademik S.Y.Yunusov nomidagi O’simlik moddalari kimyosi instituti nomi atalib kelinmoqda.

Bugungi kunda ushbu laboratoriya mamlakatimizdagi alkaloidlarni o’rganuvchi yirik markazga aylangan.

Ushbu dargohdan ko’plab malakali mutaxassislar yetishib chiqib (1943-1961 yillarda) mutaxassislar tomonidan 2475 tur o’simliklarda alkaloidlar mavjud ekanligini aniqlanib, undan 135 ta alkaloidlar ajratib olingan.

Olingan alkaloidlarning 92 tasi birinchi marta topilgan bo’lib, ulardan 30 ga yaqini to’la o'rganib chiqilgan.

Bugungi kunda O’simlik moddalari kimyosi instituti o’simliklar tarkibidagi - ikklamchi metobolitlar to’g’risda keng doirada ilmiy tadqiqot ishlarini olib bormoqda (ma’lumot uchun 14 ta laboratoriyada ilmiy-tadqiqot ishlari qizg'in davom etmoda).

Sobir Yunusov

Alkaloidlarning ahamiyati

1. Alkaloidlar o‘simliklar uchun zaxira oziqa modda o‘rnida xizmat qiladi.

2. Alkaloidlar o‘simliklarni hasharotlar va hayvonlardan himoya qiladi. Alkaloidli o‘simliklar zaharli bo‘lib, bunday o’simliklar kamdan-kam hollarda kasallanadi. Shunigdek, hayvonlar bunday o‘simliklarni deyarli istemol qilmaydi.

3.Alkaloidlar o‘simliklar uchun kerakli bioximik katalizator bo‘lib xizmat qiladi.

4. To‘qimadagi mavjud bioximik jaryonlarda faol ishtirok etuvchi zarur birikma hamda hujayra va to‘qimalarning ayrim spektr nurlariga sezgirligini, ularning reaktivlik sezgirligini kuchaytiruvchi (sensibilizator) birikmalar, deb hisoblanadi.

5. O‘simliklar uchun turli alkaloidlar turlicha ahamiyatga kasb etadi (alkaloid boshqa moddaga aylanadi). O‘simliklar o‘suv davrida gordenin alkaloidi asta sekin kamayib, ligninga aylanib ketadi.