|
Birisin dedi: Jomi Getinamoy,
В iris in dedi: Jomi Ishratfizoy.
Iskandar qo‘lga kiritgan jom Jomi Ishratfizoy (shodlik
ko‘paytiruvchi jom ) b o iib , uning xosiyati shunda ediki, qancha
ichilsa ham, sharobi tugamasdan, mayga limmo-lim turardi va
egri tutilganda ham bir tomchi undan to ‘kiImasdi.
364
Maliu ibn Mabok mag‘lub va yarador holda Iskandar oldiga
taslim bo‘lib keladi hamda undan kechirim so‘raydi, Iskandar
uzrini qabul qiladi. K o‘p o‘tmay, Mallu vafot etadi. Iskandar
uning vasiyatiga binoan qizi M ehmozga uylanadi, o ‘g ‘li Feruzni
Kashmirga podsho qiladi.
Kashmirdan so‘ng Iskandar Hindiston tomonga yurish
qiladi. Hind Royi Iskandaming Kashmirda ko‘rsatgan shijoat va
hikmatini eshitib, had-hisobsiz sovg‘a-salomlar bilan bir guruh
donishmandlami elchi qilib j o ‘natadi, Iskandar hindistonlik
donishmandlarni katta izzat-ikrom bilan qabul qilib, taxtda emas,
tuproqda ular bilan birga o ‘tirib, muzokara olib boradi. Ular
Iskandaming aql-u zakovati va bag‘rikengligiga tan berib, Hind
Royining gunohini so‘raydilar. Iskandar Hindistonning ikki yillik
xirojidan kechib, Royning ham gunohidan o ‘tadi.
“Qissadan hissa” tariqida keltirilgan keyingi - 44-bobda
Navoiy kechirimlilik fazilati haqida so‘z yuritadi. Bobda
berilishicha,
kechirimli
va
saxovatpesha
bo‘lgan
kishi
hukmdorlar orasida alohida ehtiromga sazovordir:
Birov shahlar ichra erur muhtaram,
Ki bo 'Ig'ay aning da'bi afv-u karam.
Ani bit javonmardyoxud karirn,
Ki bedodidin bo ‘Imag ‘ay elga him.
Navoiy talqiniga k o ‘ra, agar gunohkor o ‘z aybiga iqror
bo4lib kechirim so‘rasa, gunohidan o ‘tish yoki yengilroq jazo
muqarrar
qilish
javonmardlik
belgisidir.
Kechirimlilik
shohlaming asosiy xislati bo‘lmog‘i lozim. Hattoki qatl hukmi
vojib bo'lgan joyda ham hukmni zindonga almashtirish to ‘g ‘riroq
boMadi. Chunki har bir mahkumning onasi bor. Ona farzandini
bilib-bilmay jinoyat qilib,, kimningdir g‘azabiga duch kelishi va
qatl etilishi uchun tarbiya bermaydi:
Ani ко ‘rkim, ulzori mazlum ona,
Necha ко ‘rdi hifzida ranj-u ano.
Ul uyg ‘onmasin deb yebon qayg ‘usin,
Harom ayladi kechalar uyqtisin.
365
Iskandar qishni Hindiston o'rmonlarida ovchilik va aysh-
ishrat bilan o ik azib , ko‘klam taslida Chin va Xitoy tomonga
yurish qiladi, Chin xoqoni katta qo‘shin bilan Iskandar istiqboliga
chiqadi, ammo unga bas kelolmasligim anglab, o‘zi elchi Iibosida
Iskandar huzuriga borib, tinchlik bitimi tuzishga erishadi. Chin
xoqoni ham Iskandar sharafiga kalta ziyofat beradi.
Ziyofat
chog4 ida xoqon oliymaqom mehmoniga ikkita ajoyib narsa
sovg‘a qiladi. Birinchisi - ikki tomoni ham “oy-u kundek yorug4”
b o iib , bir tomoni rostni yolg‘ondan ajrim qiluvchi, ikkinchi
tomoni mast odamning haqiqiy qiyofasini ko‘rsatuvchi Chin
ko"zgusi, ikkinchisi - ham husn-u jamolda, ham fazl-u kamolda
benazir Chin go‘za!i edi. Iskandarga bu sovg‘alar juda ma'qul
tushib, hakimlariga ushbu sovg‘aning evaziga biror ixtiro
qilishlarini topshiradi. T o‘rt yuz hakim ikki guruhga boMinib,
ishni boshlaydilar. Aflotun va Suqrot boshchiligidagi guruh
osmon ahvolini ko ‘rsatuvchi usturlobni, Arastu va Buqrot
rahbarlik qilgan guruh esa, olam ahvolini ko ‘rsatuvchi Iskandar
ko‘zgusini yaratadilar:
Ul о 'Idi suturlobi maxfisamo,
Bu bir о ‘Idi mir'oti getinamo.
Chin xoqoni bu kashfiyotlami ko ‘rib, Iskandar va uning
saroyidagi hakimlarga qoyil qoladi. Iskandar Chin mulkida
Malluning qizi - Nozmehr va Doroning qizi Ravshanakni o ‘z
nikohiga olib, bir muddatdan keyin M ag‘rib tomonga yurishni
boshlaydi. M ag‘rib tomonda ko‘kko'z, soqoli sariq, rangpar yuzli
vahshly qabilalar bilan urushadi. Vahshiylar xaylidan bir
pahlavon chiqib, Iskandar qo4shinidan o ‘n uch pahlavonni asir
oladi. Iskandar bu holatdan muztar b o iib turgan chog‘da Chin
lo‘bati maydonga kirib, dushmanni osonlikcha m a g iu b etadi va
Iskandar oldiga asir etib keltiradi.
Iskandar bundan xursand
b o iib , Chin lo‘batini o ‘zining xos haramiga oladi. Tutqun
pahlavonni esa, iltimosiga ko‘ra ozod etadi. Ozod b o ig a n
pahlavon borib, o ‘zi asirga tushirgan o 'n uch pahlavon bilan birga
Doro bilan b o ig a n urushda asir tushgan Boriq Barbariyni ozod
qilib, Iskandar xizmatiga keladi.
366
Iskandar M ag‘rib diyorini fath etib, o ‘z vatani - Rum
tomonga ot surganda, yo‘lda Qirvon diyori ahli unga Ya'juj va
Ma'juj zulmidan panoh istab murojaat qiladilar. Iskandar bu yerda
olti oy davomida ikki tog‘ orasida mashhur Saddi Iskandariyni
bunyod etib, Ya'juj va Ma'juj balosini d af qiladi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
