Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat

1-topshiriq. Gaplar takibidagi harakat va uning bajaruvchisi orasidagi munosabatni bildiruvchi shakllarni aniqlang.

2-topshiriq. Lug‘atlardan foydalanib shunday shakllar sirasini boyiting.

3-topshiriq. Gaplardagi har bir nisbat shaklining ma‘noviy xususiyatlarini alohida sharhlang.

4-topshiriq. Nisbat shakllarini o‘zaro qiyoslang. Nisbat shakllari qo‘shilishi natijasida yuz bergan sifatiy(so‘z yasash) va sifatiy bo‘lmagan (grammatik shakl hosil qilish) o‘zgarishlarni aniqlang.

5-topshiriq. Barcha nisbat shakllari uchun umumiy bo‘lgan tomonlarni aniqlang.

6-topshiriq. Nisbat shakllarining bir-biridan farqli tomonlarini aniqlang.

7-topshiriq. Berilgan nisbat shakllarini o‘xshashlik va farqlari asosida guruhlarga ajrating.

8-topshiriq. Nisbat kategoriyasi haqida umumlashma chiqaring.

9-topshiriq. Ko‘rib o‘tilgan shakllarni yondoshlari (ma‘nodoshlari, shakldoshlari) bilan munosabatini aniqlang.
5-mashq. O‘zlik va majhul nisbat shakllarini farqlashda sintaktik qurshovning rolini aniqlang.
1. Operatsiya uchun xona tayyorlandi. 2. Abiturient test sinovlariga puxta tayyorlandi. 3. Yo‘l chekkasidagi gullar ochildi. 4. Xonani tozalashdan oldin eshik-derazalar ochildi. 5. Moxinur xayolga berildi. 6. Intizomli, a‘lochi talabalarga mukofot berildi. 7. Masala ikki yo‘l bilan ishlandi. 8. Bahorda yerlar ishlanib, chigit qadaldi. 9. Yerning unumdorligi ko‘tarildi. 10. Parda yopilishi bilan qarsak ko‘tarildi. 11. Qizcha nariroq surildi. 12. Ish ancha ilgari surildi. 13. Qaror o‘qildi. 14. Daryo chayqaldi. 15. Nutq plyonkaga yozildi. 16. U yosh havaskorlar to‘garagiga yozildi. 17. Qush o‘ljasiga o‘qdek tashlandi. 18. Uning ayblari ochib tashlandi.
6-mashq. Bir necha nisbat shaklining bir so‘z tarkibida qo‘llanish sabablarini aniqlang.
chiqartirdi, yotqizdirildi, oldirtirishdi, go‘zallashtirildi, kiyintirishdi, jonlantirildi, kelishtirishdi, yozdirtirdi, uxlatildi, o‘ylantirishdi, yurdirtirishdi, surishtirildi, soddalashtirildi, bezantirishdi.

7-mashq. So‘z tarkibida yaxlitlangan nisbat shakllarini ajrating. Nisbat shakllarining o‘timli-o‘timsizlikka ta‘sirini aniqlab, qavs ichida izohlang.
tortinmoq, qarashmoq, ko‘rishmoq, yarashmoq, kelishmoq, yetishmoq, cho‘qinmoq, botinmoq, achinmoq, sevinmoq, kechirmoq, o‘ynashmoq, to‘ldirmoq, sog‘inmoq, kelin, yig‘in, kirish, tuzat, yupat, surishtir, uyg‘ot, uyg‘on, solishtir.
8-mashq. Fe‘llarning bo‘lishli-bo‘lishsiz shakllarini ajrating. Ularning tasdiq/inkor shakllaridan farqini bayon qiling.
1. Sevgi menga bo‘ylama, Mehring bilan siylama. (M.Yusuf.) 2. Bu yerlarga nega keldim men, qiziqmasam unut chiroyga. (A.Orif.) 3. Ketishi ham, ketmasligi ham noma‘lumligini aytdi. (Mirm.) 4. Majlis yarim soat o‘tmay tugadi. (O.Mux.) 5. Uzoqdan Navoiyning qorasi ko‘ringunga qadar u amirning kelishiga ishonmagan edi. (Oyb.) 6. Na xotin, na farzand ko‘rmagan, kimsasiz bechora bir yigit. (Uyg‘.) 7. Mening farzandim yo‘q, gulbog‘larim yo‘q. (S.Nur.) 8. Ertoev bir nimani sezmasa, bunchalik talvasaga tushmas edi. (O.Yoqub.) 9. Bilmayin bosdim tikanni… 10. Bilmam adashdimmi, yo to‘g‘ri qildim…11. Bilmaslik ayb emas, bilmaganini tan olmaslik ayb. 12. U hozir hammaning kallasini g‘ovlatgan shum xabarni yo hech o‘ylamayapti, yoki bu gapning menga sira daxli yo‘q, deb ko‘rsatmoqchi. (A.Mux.) 13. Domlaning yer olgani rost, buni Saidiyga bildirmoqchi emas edi. (A.Qah.) 14. Barno yo‘q ekan, bir oz kutdi, kelavermagach, o‘tirishga sabri chidamay, idoradan chiqdi. (O. Yoq.)