Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o„zbek tili va adabiyoti universiteti

Bormoq 
– Subyekt_____Qayerga? ______Qayerdan? Maqsad______
Ushbu modelga mos tushuvchi fraza: 
Bormoq 
– Subyekt: 
Petr.
Qayerga ? 
Do„konga
. Maqsad: 
sut uchun.
Pyotr do„konga sut uchun bordi. 

---

133 
2. Tabiiy tildagi matn sintezi.
Matn sintezi faqatgina avtomatik 
tarjima tizimida ishlatilmaydi. XX asrning 70- yillarida sobiq ittifoqda 
yartailgan TALE (ertak) sehrli ertak matnlarining avtomatik tizimi ham 
sintezga asoslanadi. 
Bir 
X
bor edi. 
X
da 
Y
yo„q edi. 
X
xudodan so„ray 
boshladi. Xudo unga rahm qildi. 
Y
tug„ildi. 
Y 
o„sdi. Ketdi, 
X
unga 
Z
ga 
BORIShga izn bermadi. Ammo 
Y
 
Z
ga ketdi. 
X 
qaytdi. 
Y 
yo„q. 
X 
tushundiki, 
Y Z
ga ketgan. 
X Y
ni izlab ketdi
. Tizim xotirasi bu o‗rinlarni 
to‗ldiruvchilarni joylashtiradi:
Bir podsho bor edi. Prodshoda voris yo„q 
edi. Podsho xudodan so„ray boshladi. Xudo unga rahm qildi. Voris 
tug„ildi. Voris o„sdi. Ketdi, podsho unga o„zga yurtga BORIShga izn 
bermadi. Ammo voris o„zga yurtga ketdi. Podsho qaytdi. Voris 
– 
yo„q. 
Podsho tushundiki, voris o„zga yurtga ketgan. Podsho vorisni izlab ketdi.
3. Matnni tushunish.
Tabiiy tillarda matnni tushunish muammosi 
nafaqat lingvsitik aspektni qamrab oladi, balki psixologiya, falsafa, 
semiotika doirasida halq ilinuvchi masalalarni ham qamrab oladi. Matn 
analizi matn mazmunini tushunish vositasi hisoblanadi.