Alisher Navoiy nomidagi Toshkent
davlat o‘zbek tili va adabiyoti
universiteti
“O‘ZBEK MILLIY VA TA’LIMIY
KORPUSLARINI YARATISHNING NAZARIY
HAMDA AMALIY MASALALARI”
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya
Vol. 1
№. 01 (2021)
272
5.
Ҳомидий Ҳ., Абдуллаева Ш., Иброҳимова С. Адабиётшунослик терминлари луғати // Н.
Маллаев таҳририда. –Тошкент: Ўқитувчи, 1967. –300 б
ЎЗБЕК ТИЛИДАН ҚОРАҚАЛПОҚ ТИЛИГА ТАРЖИМАНИНГ ФУНКЦИОНАЛ
МОДУЛИ
FUNCTIONAL MODULE OF TRANSLATION FROM UZBEK TO KARAKALPAK
Назирова Элмира Шодмановна
*
95
Абидова Шахноза Баходировна
*
96
Жамолов Нарзулло Файзулла угли
*
97
Annotatsiya:
Ushbu maqolada o‘zbek tilidan qoraqalpoq tiliga tarjima jarayonining funksional
modullari, bir tildan ikkinchi tilga tarjimaning sxematik ko‘rinishlari keltirilgan.
Annotation:
This article presents the functional modules of the translation process from Uzbek to
Karakalpak, schematic representations of translation from one language to another.
Kalit so‘zlar:
IDEF0, elektron tarjimon, funksional modul, til.
Keywords:
IDEF0, electronic translator, functional module, language.
Электрон таржимон жараёни (ЭТ) кириш матнига татбиқ этиладиган ўзгаришларнинг кетма-
кетлиги бўлиб, уни чиқиш тилидаги матнга айлантиради, бу эса чиқиш тилининг воситаси
сифатида асл матннинг маъносини ва одатда тузилишини максимал даражада қайта яратиши
керак. Алоҳида жумлалар бўйича билвосита таржимани амалга оширувчи классик электрон
таржимон (SMP) тизимларида ҳар бир жумла уч босқичдан иборат бўлган трансформациялар
кетма-кетлигидан ўтади: ТАҲЛИЛ-ТРАНСФЕР-СИНТЕЗ. Ҳар бир босқич, ўз навбатида, оралиқ
трансформацияларнинг мураккаб тизимини ўзида акс эттиради.
Агар электрон таржимонни яратиш бир тил гуруҳига кирувчи тегишли тиллар асосида
амалга оширилса, таржима энг кам хато билан юқори сифатли бўлади. Аксинча, агар турли тиллар
оиласига мансуб бўлган тиллар ўртасида таржима жараёни амалга оширилса, хатолар сони ортади.
Ўзбек тили туркий тиллар оиласига киради, лотин ва кирилл алифболаридан фойдаланади ва
қорақалпоқ, фин-уйғур, япон ва монгол тиллари каби агглютинатив турга киради. Бу шуни
англатадики, ҳар бир морфологик қийматлар алоҳида аффикс сифатида тавсифланади ва ҳар бир
қўшимча аффикс битта қийматга эга бўлади.
Бунинг авфзаллиги шундаки, асос ва аффикслар тўпламидан ташкил топган мураккаб
сўзлар, осонлик билан таркибий қисмларга ажратилади.
Умуман олганда, электрон таржимонлар яратиш, сўзларни морфологик таҳлилларини амалга
ошириш компьютер лингвистикасининг бир бўлаги ҳисобланади.
Қуйидаги схемада бир тилдан иккинчи бир тилга матнни таржима қилувчи электрон
таржиманинг IDEF0 схемаси тасвирланган:
95
*
Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги ТАТУ, т.ф.д., доцент, elmira_nazirova@mail.ru
96
* Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги ТАТУ, катта ўқитувчи, shaxnoza23@mail.ru
97
* Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги ТАТУ, магистрант, jamolovnarzullo375@gmail.com
Do'stlaringiz bilan baham: |