Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti maktabgacha ta

Axloqiy tarbiya. Intizom. Komenskiy yoshligidan boshlab bolada axloq va odob 
fazHatlarini  shakllantirish  kerakligini  aytadi.  Mardlik,  o’zini  tuta  bilish,  chidamlilik, 
vaqt  va  vaziyat  talab  qilganida  foyda  yetkazishga  tayyor  bo’lib  turish,  burchni  ado 
qilish  kabi  xislatlar  fazilatdir  deydi  u.  Shu  asosiy  fazilatlardan  tashqari  kamtarlik, 
mo’min-qobillik,  kishilarga  xayrixoxlik,  pokizalik,  puxtalik,  xushmuomalalik, 
kattalarni hurmatlash, mehnasevarlik xislatlarni tarbiyalashni ham muhim vazifa, 
deb hisoblaydi. 
U  quyidagilarni  axloqiy  tarbiya  vositalari  deb  biladi:  a)  ota-ona,  o’qituvchi, 
o’rtoqlarining  namunasi;  b)  bolalarga  yo’1-yo’riq  ko’rsatish,  ular  bilan  suhbatlar 

---

 
164 
o’tkazish;  v)  bolalarni  yaxshi  xulqqa  o’rgatishda  mashqlar  o’tkazish,  yalqovlik, 
o’ylamay ish qilishga, intizomsizlikka qarshi kurashish. 
Komenskiy  intizomning  katta  ahamiyati  borligini  ko’rsatib,  «Intizomsiz 
maktab  bamisoli  suvsiz  tegirmondir»  degan  chex  maqolini  keltiradi.  o’rta  asr 
maktablarida  kaltak  vositasi  bilan  o’rnatiladigan  intizomga  u  qarshi  chiqadi. 
Bolalarga  insoniy  muomalada  bo’lishni  tavsiya  yetadi.  Intizom:  o’qituvchining 
namuna  ko’rsatishi,  samimiy,  ochiq  xayrixohligi,  o’qituvchining  bolaga  bolgan 
to’g’ri munosabati (agar u bolani sevsa, uning yaxshi bolishini istasa, darsi mazmunli 
bo’lsa,  tushuntira  olsa  intizomlilik  vujudga  keladi),  bolani  ko’pchilik  oldida, 
o’rtoqlari o’rtasida oqilona maqtash yoki qoralash intizomlilikka olib keladi, deydi.