Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti maktabgacha ta

Saidahmad Siddiqiy (1864 — 1927) 
Saidahmad Siddiqiy talim-tarbiya sohasida o’z o’rniga ega. 
Saidahmad  Siddiqiy  hunarmand-dehqon  oilasida  tug’ilib  o’sdi.  Boshlang’ich. 
maktabni  tugatganidan  so’ng  madrasaga  o’qishga  kirdi.  Ammo  tez  orada  turmush 
qiyinchiliklari sababli madrasani tashlab, ota kasbi tikuvchilik bilan mashg’ul bo’ldi. 
Shuning  bilan  bir  vaqtda  rus  maktabiga  ham  qatnay  boshlaydi  va  rus  tili  hamda 
adabiyotini egallab boradi. 
Saidahmad Siddiqiy Rossiya, Yevropa va Osiyodagi bir qancha  mamlakatlarga 
sayohat qiladi. U 1903-yili  Samarqandga qaytgach,  madaniyat va maorifning faol 
targ’ibotchisiga aylanadi. 
Siddiqiy 
Samarqand 
viloyatidagi 
Halvoi 
qishlog’ida  dehqon  va 
hunarmandlarning  bolalariga  yangi  usul  maktabini  tashkil  etib,  unda  ta'lim-
tarbiyani o’sha davr ilg’or maktablarning tajribasi asosida quradi. 
Siddiqiy  viloyatda  birinchi  marta  kattalar  uchun  yangi  usul  maktabi  ochib, 
madaniy hayotda katta o’zgarish yasadi. U 1914-yili «Zarafshon» kitob savdo do’koni 
ochib,  unda  ko’rgazmali  qurollar,  metodik  adabiyotlar,  darsliklar,  o’quv  qurollari, 
jurnallar bilan savdo qilishga sharoit yaratadi. 
Siddiqiy ko’plab asarlar yozdi. Keyinchalik ular o’zbek, fors-tojik tillarida  nashr 
qilinadi. Uning asarlari «Mir'oti Ibrat» (1912-yil, Tiflis), «Anjumani arvoh» (1912-
yil,  Tiflis),  «Ganjinai  hikmat»  (1914-yil,  Toshkent)  va  «Aynul  adab»  (1915-yil, 
Toshkent) kabi to’plamlari nashr qilinadi. 
U o’zining asarlarida maktablarda dunyoviy fanlarni o’qitish, dunyoviy ta'lim berish 
g’oyasini  olg’a  surib,  buning  uchun  Ulug’bek,  Ahmad  Donish,  Furqat,  Muqimiy  va 
boshqalar ijodini o’rgatish, tarbiyaviy ishda qo’llash g’oyalarini targ’ib qiladi. 
Siddiqiy birinchilardan bo’lib qishloq tumanlarida yangi usul maktablari ochib, unda 
nafaqat o’zbek, tojik bolalarini, balki rus bolalarini ham o’qitgan. 
Siddiqiy ta'limda o’qitishning yangi ilmiy, ongli, tushunib o’qitish  prinsiplarini 
eskicha  hijjalab  o’qitishga  qarama-qarshi  qo’ydi.  Mohir  o’qituvchi darslarni qatfiy 
tartib - dars jadvali asosida tashkil etib, o’zbek, rus tillarida chuqur ta'lim bera olgan. 
U  tabiatshunoslik,  geografiya  darslarida  mashg’ulotlarni  ochiq  havoda  o’tgan. 
Shu usul bilan bolalarning fan, jamiyat, tabiat qonunlarini, sirli voqealarning asl 
mazmunini  tushunib  olishlariga  alohida  diqqat  qilgan.  Bolalarga  uy  vazifasi 
bermagan, ota-onalar bilan juda yaqin munosabatda bo’lgan. 

---

 
127 
Saidahmad  Siddiqiy-Ajziy  l918-1921-yillar  davomida  huquq  ishlari  komissari 
vazifasida  ishladi.  1921  -yildan  umrining  oxirigacha  (1927)  pedagogik  ishda 
ishlagan, «Xizmat ko’rsatgan o’qituvchi» yuksak unvo-niga sazovor bo’lgan.