Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti maktabgacha ta


Ahmad Yugnakiy: «Hibat ul-haqoyiq»



Download 1,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/105
Sana31.12.2021
Hajmi1,82 Mb.
#231244
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   105
Bog'liq
pedagogika tarixi.

 
Ahmad Yugnakiy: «Hibat ul-haqoyiq» 
Qoraxoniylar hukmronligi davrida yaratilgan ta'limiy-axloqiy asarlardan yana 
biri  Ahmad  Yugnakiyning  «Hibat  ul-haqoyiq»  («Haqiqatlar  armug’oni»)  asaridir. 
Asar  mazmunini  ham  mazkur  davrning  ijtimoiy-siyosiy,  diniy,  axloqiy  hamda 
iqtisodiy  masalalari,  ularning  o’ziga  xos  xususiyatlari,  kishilar  o’rtasidagi  ijtimoiy 
munosabatlar mohiyati borasidagi qarashlar tashkil etadi. 
«Hibat  ul-haqoyiq»  To’g’rul  Qilich  Sipohsolorbekning  nomiga  atab  yozilgan. 
Asarning yozilgan vaqti taxminan XII asr boshlariga to’g’ri keladi. 
Ahmad  Yugnakiyning  hayoti  va  faoliyati  borasida  ma’lumot  beruvchi  manbalar 
juda kam. Mayjud malumotlar asar mazmunidan keltirilgan dalillardangina iborat. 
Alloma «Hibat ul-haqoyiq» asarining so’ngida o’zi haqida quyidagi malumotlarni 
bayon etadi: 
Adib  Ahmad  otim,  adab,  pand  so’zim,  So’zuri  munda  qolur,  borur  bu  o’zim. 
Adibning  eri  oti  Yugnak  erur,  Safoliq  ajab  er  ko’ngullar  yorur.  Otasi  oti  Mahmud 
Yugnakiy, Adib Ahmad o’gli, yo’q ul hech shakli. 
Yuqorida  keltirilgan  misralar  mazmunidan  «Hibat  ul-haqoyiq»  asarining 
muallifi  Ahmad,  otasining  ismi  Mahmud  ekanligi,  adib  yugnak  nomli  maskanda 
tavallud  topganligi  anglanadi.  «Yugnak»  nomli  manzil  (shahar  yoki  qishloq)ning 
qaerda  joylashganligi  to’g’risida  aniq  ma'lumotga  ega  emasmiz.  Bu  xususda 
Ahmad  Yugnakiy  va  uning  asari  mohiyati  yuzasidan  tadqiqotlar  olib borgan olimlar 
ayrim  fikrlarni  ilgari  suradilar.  Chunonchi,  E.E.Bertelsning  fikricha,  ushbu  maskan 
Farg’ona vodiysida mavjud bo’lgan bo’lsa, V.V.Bartoldning nuqtai nazariga ko’ra, bu 
manzil Samarqand viloyati hududlarida joylashgan tumanlardan biriga tegishlidir. 
Ahmad  Yugnakiyning  «Hibat  ul-haqoyiq»  asari  yuzasidan  tadqiqot  olib  borgan 
hamda  mazkur  asarni  nashrga  tayyorlagan  olim  Q.Mahmudov  tarixiy  manbalar, 
xususan, Ibn Xavqal va Arat Rahmatiy Ibnul  Yaqub tomonidan yaratilgan asarlarda 
bayon etilgan fikrlarga tayangan holda «Yugnak» so’zi qadimda «Arnoq», «Arnak» 
kabi  shakllarda  ham  yozilganligi,  Arnoq  va  Arnak  nomli  maskan  Samarqand  shahri 
yaqinida joylashgan bir qatorda qayd etilganligini ishonch bilan ta'kidlaydi. 


 
79 
Ahmad Yugnakiyning mazkur asari bir oz qisqartirilgan holda 1986-1987-yillarda 
Toshkent shahrida, ayrim to’plamlar tarkibida nashrdan chiqarildi. 
Yusuf Xos Hojibning «Qutadg’u bilig» asari kabi Ahmad Yugnakiyning «Hibat ul-
haqoyiq»  asari  ham  Qoraxoniylar  hukmronligi  davrida  mamlakatning  ma'naviy 
hayot  darajasini  ko’tarishga  ulush  qo’shish  maqsadida  yozilgan.  Asar  mazmun 
jihatidan didaktik xarakterga ega. 
Asar o’n to’rt bobdan iborat bo’lib, mazkur boblar o’zida 512 misrani mujassam 
etgan.  Dostonning  dastlabki  to’rt  bobi  an'anaga  ko’ra,  muqaddima  bo’lib, 
beshinchi hamda o’n to’rtinchi boblarda asosiy g’oyalar ifoda etiladi. Mazkur boblarda 
asosan  bilimning  ahamiyati,  jaholatning  zarari,  til  odobi,  dunyoning  foniyligi, 
saxovat, kamtarlik, baxillik  hamda  insonlarga  xos  bo’lgan  boshqa  xislatlar,  ularning 
xususiyatlari borasida so’z yuritiladi. 
Ahmad  Yugnakiyning  «Hibat  ul-haqoyiq»  asarida  ham  markaziy  o’rinni  inson 
shaxsi,  uning  ma'naviy-axloqiy  qiyofasi,  shaxsni  kamolotga  etishuvini  ta'minlash 
masalasi turadi. «Hibat ul-haqoyiq»ning birinchi bobidayoq ilm manfaati, ilmsizlik 
va  jaholatning  zarari  haqida  fikr  bildiriladi.  Ilmli  va  ilmsiz  kishini  bir-biri  bilan 
taqqoslash asosida ilm-ma'rifatning afzalligi, uning inson uchun qay darajada foydali 
ekanligini  ochib  berar  ekan,  Ahmad  Yugnakiy  bilimli  insonni  qimmatbaho  dinorga, 
bilimsiz  kishini  esa  qimmatsiz  ilikka  o’xshatib,  er  kishining  ko’rki  aql,  deya 
ta'kidlaydi. Ilmli inson o’z ilmi bilan mashhur bo’lib, nomi o’chmagani holda, ilmsiz kishi 
garchi tirik bo’lsada, nomi o’lik ekanligini e'tirof etadi. Alloma bilim egallash kishini 
yuksaklarga  ko’tarsa,  ilmsizlik  tubanlikka  tomon  etaklashiga alohida  urg’u  beradi. 
Bu boradagi fikr quyidagi misralarda o’zining yorqin ifodasini topgan: 

Download 1,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   105




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish