Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti jismoniy madaniyat fakulteti

Ishning ilmiy-amaliy ahamiyati.
Moddalar almashinuvi bir-biriga 
chambarchas bog’liq bo’lgan ikki jarayon ya’ni assimilyasiya (anabolizm) va 
dissimilyasiya (katabolizm) orqali o’tadi. Ovqat moddalari tarkibiy 
qismlarining hujayralarga o’tishi assimilyasiya yoki anabolizm deyiladi. 
«Assimilyasiya» termini lotincha «assimilo» - o’xshataman so’zidan olingan 
bo’lib, 
lug’aviy 
tarjimasi 
«o’xshatish», «o’zlashtirish» 
demakdir. 
Assimilyasiya – atrofdagi muhitdan organizmga tushadigan moddalarni 
o’zlashtirish, hazm qilish jarayoni, buning natijasida o’sha moddalar tirik 
tuzilmalarning tarkibiy qismi bo’lib qoladi yoki organizmda zahira holida 
to’planadi. Assimilyasiya natijasida hujayralarning tarkibiy qismlari 
yangilanadi. Ularning ko’payishi sodir bo’ladi. Organizm qancha yosh 

---

4 
bo’lsa, unda assimilyasiya shuncha faol o’tadi. Bu esa organizmning o’sishi 
va rivojlanishini ta’minlaydi. To’qimalarda saqlanadigan energiya beruvchi 
moddalar (glikogen, AUF)ning sintezlanishi uchun sarflanadi. 
Ma’lumki, odam va hayvonlar organizmida energiyaning yagona
tabiiy manbasi organik moddalarning oksidlanishidir. Bu moddalarning 
parchalanishi natijasida mushaklarning mexanik faoliyati uchun kerak 
bo’lgan energiya hosil bo’ladi. Energiyaning qolgan qismi esa, murakkab 
birikmalarning sintezlanishi va uning maxsus makroegik tizimlarda zahira 
bo’lishi uchun sarflanadi. 
Organizmning o’sishi va rivojlanish jarayonlari energiya almashinuvi 
jarayoni bilan bog’liq. Energiya almashinuvining individual organizmga xos 
belgilarini o’rganish ishning ilmiy-amaliy ahamiyatini ifodalab beradi.