1.1.O’quv mashg’uloti mavzusi savollarni va o’quv faoliyati natijalarini aytadi.
1.2.3x3 usulida mavzu bo’yicha ma’lum bo’lgan tushunchalarni faollashtiradi. Klaster usuli yordamida fikrlarni bayon etish. (1-ilova).
Tinglaydilar.
Savollarga javob beradilar
2 -
bosqich.
Asosiy
bo’lim
(50 min)
Talabalarning e’tiborini tortish uchun jonlantirish savollari beradi.(2- ilova).
Ma’ruza rejasining hamma savolini tushuntiradi.( 3-ilova).
Har bir savol nihoyasida umumlashtiruvchi xulosa beradi.
Tayanch iboralarga qaytiladi. Talabalar ishtirokida ular yana bir bor takrorlanadi.
Tinglaydilar.
UMKga qaraydilar
UMKga qaraydilar
Har bir tayanch tushuncha va iboralarni muhokama qiladilar.
3-
bosqich.
Yakunlov
chi
(10 min)
Mashg’ulot bo’yicha yakunlovchi xulosalar qiladi. Mavzu bo’yicha olingan bilimlarni qayerda ishlatish mumkinligi ma’lum qiladi.
Mavzu bo’yicha mustaqil o’rganish uchun topshiriq beradi.
Mavzu bo’yicha bilimlarni chuqurlashtirish uchun adabiyotlar ro’yxatini beradi.
Keyingi mazvu bo’yicha tayyorlanib kelish uchun savollar beradi
Savollar beradilar UMKga qaraydilar
Mustaqil o’rganish uchun topshiriqlarni yozib oladilar.
UMKga qaraydilar UMKga qaraydilar
ilova (9.1.)
3x3- usulini qo’llash qoidasi Talabalarni 3 ta guruhga ajratish lozim.
Uchta garuhga 3 ta savol beriladi.
Ma’lum bir vaqtdan so’ng topshiriqlarni yig’ib olish kerak.
Topshiriqlarni guruhlararo almashtirish kerak. (3-marta)
Topshiriqlarni birinchi holatdagi guruhlarga qaytarish lozim.
Prezentasiya qilinadi.
Kamchilik va yutuqlar aytiladi.
1. Klaster tuzish qoidalari
Klaster tuzish qoidalari
Hayolingga nima kelsa shuni yoz. Fikrlarning sifatiga e’tibor bermang.
Yozuvning orfografik va boshqa hatolariga e’tibor bermang.
Ajratilgan vaqt tugamaguncha yozishni to’xtatmang.
Agar fikrlar hyech kelavermasa to yangi fikrlar kelguncha qog’ozga rasmlar chizing.
Iloji boricha ko’proq bog’lanishlarni qurishga harakat qiling. Fikrlar sonini va ular orasidagi bog’lanishlar sonini chegaralamang.
ilova. (9.1.)
Айний шакл алмаштириш деб айтилади?
^пхддлар ва бирхддлар мактабда кандай тартибда ÿрганилади?
^пхддларни кÿпайтувчиларга ажратиш кандай усуллари ÿрганилади?
Алгебраик каср тушунчаси кандай ÿрганилади?
АЛ
Айний шакл алмаштириш тушунчасини бир сонни турли хил шаклларда ифодалаш билан боглаш мумкин. Масалан, 47=4-10+7=5-7+3-4= 20+27=4-5+3-9 ва хоказо. Бу ифодаларни шакл алмаштиришда арифметик амаллар конунларидан фойдаланилади. Алгебрада х,ам сонли ифодалар устида турли амалларни бажаришга тугри келади. Шунинг учун ифодани устида турли шаклда унга кирувчи хдрфларнинг ихтиёрий кийматларида сонли киймати узгармайдиган килиб тасвирлашга тугри келади. Курсатилган шартда ифодани бир куринишдан бошка куринишга шакл алмаштириш айний шакл алмаштириш деб аталади.
Дастлаб укувчилар алгебраик ифодалар устидаги амаллар факат белгиланиб, сунгра х,осил килинган ифодалар (масалан, йигинди, купайтма) оддий айнан тенг ифодаларга келтирилади. Иккинчидан, эса айний шакл алмаштиришлар бажараётиб, укувчилар бу максад эмас, балки улар ёрдамида ифодаларнинг сонли кийматларини топиш, тенгламаларни ечиш учун ва турли ифодалар баъзи хоссаларини х,исоблаш ва урганиш учун зарурлигини айтиб утиш максадга мувофик/
Айний шакл алмаштиришлар маъноси ва максадга мувофиклигини укувчилар тушунадиган бир неча мисолларда курсатиш керак. Масалан, тугри туртбурчак томонлари узунликлари а ва в булса, унинг периметри 2(а+в)=2а+2в ифодасини шакл алмаштириш кулай эканллигини тушунтириш мумкин. Яна тенг асосли ва турли баландликдаги тугри туртбурчаклар юзалари йигиндиси ифодаси шакл алмаштирилиши хдмда уни геометрик чизма ёрдамида курсатиш мух,им ахдмиятга эга.
Купуадларни цушиш ва айириш факат белгилашларгина эмас, баъзи холларда шакл алмаштиришлар оркали стандарт шаклга келтирилиши мумкин. Бунда купхадлар йигиндиси алгебраик йигинди шаклида ёзилиб, унда ухшаш хадлар ихчамланади, арифметик амаллар хоссаларига асосан бажарилади. Бунда факат кавслар очилади ва иккинчи купхад хадлари биринчисига уз ишоралари билан кушиб ёзилади. Энди эса уни стандарт шаклга келтириш керак. Бундан олдида + ишораси турган кавсларни очиш коидаси келтириб чикарилади.
Купуадлар айирмаси бирхадлар айирмаси каби биринчи купхдд билан иккинчи купхадга карама-каршисини кушиш билан аникланиши мумкин ва шакл алмаштириш олдида “-” ишора турган кавсларни очишга олиб келинади. Тескари амалларн и, яъни купхадларни кавсга олишни хар бир холда тугри амал урганилгандан кейин караб утилиши лозим.
Олдида “+” ишораси булган кавсларни очиш коидасини караётганда (масалан, 5ав+(2а-4ав+6в)=3ав+2а-4ав+6в) хосил килинган тенглик унгдан чапга караб укилиб, купхаднинг бир неча хадларини олдида “+” ишорали кавсга олганда бу хадларни кавсларга уз ишоралари билан утказиш мумкин. Бу ерда олдида “-” ишор аси булган кавсларни очиш коидаси хам каралади. Бунда унгдан чапга укиб, купхаднинг бир неча хадларини
savol. Ko,phadlarni ко’рау^сЫ!а^а ajratish.
б) а2+ав купхадни кандай купайтувчилар купайтмаси шаклида тасвирлаш мумкин?
Натижа: а) хар бир хадни турли купайтувчилар купайтмаси шаклида тасвирлаш мумкин, лекин бу алмаштириш афзалликлар бермайди;
б) купхадга хар бир хад бир хил купайтувчига эга булса, уни кавсдан ташкарига чикариш мумкин.
Бундай машкларни киска купайтириш формулалари ургангандан сунг хам ечиш мумкин. Масалан, ифодалар кийматларини хисоблашга доир машклар берилади. ^авсдан ташкарига чикариш оркали хисоблашни осонлаштиришга доир машклар таклиф этилади ва бунда таккослашни амалга ошириш керак.