Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti fizika fakulteti



Download 1,32 Mb.
Pdf ko'rish
bet21/86
Sana20.06.2021
Hajmi1,32 Mb.
#71632
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   86
Bog'liq
fizikaviy ekologiya

X
H
X
r
n
O
CH
n
yokiboshqa
xlorofil
giyasi
Quyoshener
X
nH
nCO
2
2
2
2
2
pigment
 
2







bu  yerda: 
X
H
2
-elektron  donor;  N-vodorod;  X-kislorod,  oltingugurt  yoki  boshqa 
tiklovchilar (m: 
S
H
2
 ni tashkil qiluvchi sulfobakteriyalar). 
Normal  holatdagi  yashil  yaproq unga tushayotgan  FFN ning 85% ni  yutadi. 
Nurning qolgan 15% barg yuzasidan va uning xujayralari tomonidan qaytariladi. 
Ushbu  masala,  ya‘ni  ekologik  xavfsizlik  muammosi  allaqachon  milliy  va 
mintaqaviy doiradan chiqib, butun insoniyatning umumiy muammosiga aylangan.  
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti nutqlari, chiqishlari va asarlarida ushbu 
muammoning  asosiy  mohiyati  ochib  berilgan.  Jumladan,  yurtboshimizning 
―O‘zbekiston  XXI  asr  bo‘sag‘asida:  xavfsizlikka  tahdid,  barqarorlik  shartlari  va 
taraqqiyot  kafolatlari‖  (Toshkent,  ―O‘zbekiston‖,  1997)  asarining  I-bobi 
―Xavfsizlikka  tahdid‖,  deb  nomlanib,  unda  alohida  ―Ekologik  muammolar‖ 
masalasiga keng e‘tibor berilgan. 
Kelajakni  har  tomonlama  baholay  oladigan,  ulkan  salohiyatli  ushbu  asarda 
ekologik  vaziyatning  quyidagi  sabablari  ko‘rsatib  berildi:  birinchidan,  yerning 
cheklanganligi va uning sifat tarkibi pastligi bilan bog‘liq havfning to‘xtovsiz ortib 
borishi;  ikkinchidan,  O‘zbekistonning  ekologik  havfsizligi  nuqtai  nazaridan 
qaraganda, suv zahiralarining, shu jumladan yer usti va yer osti suvlarining keskin 
taqchilligi  hamda  ifloslanganligi  katta  tashvish  tug‘dirmoqda.  Respublikaning 
daryolari, kanallari, suv omborlari va hatto yer osti suvlari ham har taraflama inson 
faoliyati ta‘siriga uchrashi; uchunchidan, Orol dengizining qurib borish havfi g‘oyat 
keskin  muammo,  aytish  mumkinki  milliy  kulfat  bo‘lib  qoldi.  Bu  muammo  so‘ngi 
o‘n  yilliklar  mobaynida  xavfli  darajada  ortdi.  Markaziy  Osiyoning  butun  hududi 
bo‘ylab  sug‘orish  tizimlarini  jadal  suratda  qurish  ko‘plab  aholi  punktlariga  va 
sanoat  korxonalariga  suv  berish  barobaridan  keng  ko‘lamdagi  fojea  -  Orol  halok 
bo‘lishining sababiga aylanishi; to‘rtinchidan, havo bo‘shlig‘ining ifloslanishi ham 
respublikada ekologik xavfsizlikka solinayotgan tahdid bo‘lishi.  
Prezident  I.  Karimovning  “O’zbekiston  XXI  asr  bo’sag’asida:  xavfsizlikka 
tahdid,  barqarorlik  shartlari  va  taraqqiyot  kafolatlari”  asarida  ekologik 
xavfsizlikni kuchaytirishning qanday asosiy yo’nalishlari belgilab berildi? 
Tegishli texnologiyalarni ishlab chiqarish va joriy etish. Qishloq, o‘rmon va 
boshqa  xo‘jalik  tarmoqlaridagi  tabbiy  jarayonlarning  keskin  bo‘zilishiga  olib 
keladigan  barcha  zaharli  kimyoviy  moddalarni  qo‘llash  ustidan  qattiq  nazorat 
o‘rnatish.  Havo  va  suv  muhitini  insonning  hayotiy  faoliyati  uchun  zararli  yoki 
salbiy  ta‘sir  etadigan  moddalar  bilan  ifloslantirishni  to‘xtatish.  Respublikaning 
foydali  qazilmalaridan  oqilona  foydalanish  –  dolzarb  masala.  U  atrof-muhitni 
muhofaza  qilishning  bosh  omillaridan  biridir.  Foydali  qazilmalarni  olish  va  qayta 


 
27 
ishlash  chog‘ida  katta  isrofgarchiliklarga  yo‘l  qo‘yilmoqda.  Boshlang‘ich  xom-
ashyodan to‘liq foydalanmaslik hollari mavjud. Eskirgan uskunalarni almashtirish, 
uchastkalar  va  butun  boshli  zavodlarni  rekonstruksiyalash  asosida  foydali 
qazilmalarni  sanoat  usulida  yanada  to‘liq  oqilona  qazib  olish  muhim  vazifa  bo‘lib 
turibdi.  Atrof-muhitni  muhofaza  qilish  nuqtai  nazaridan  qaraganda,  tog‘-kon 
sanoatining  chiqindilarini  o‘zlashtirishni  yanada  kengaytirish  hamda  buzilgan 
yerlarni qayta yaroqli holga keltirish muhim ahamiyatga ega bo‘ladi. 
Ekologik  kulfatlar  chegara  bilmasligini  nazarda  tutgan  holda  jahon 
jamoatchiligi  etiborini  mintaqaning  ekologik  muammolariga  qaratish  lozim.  Orol 
muammosi  bugungi  kunda  chinakam  keng  ko‘lamli,  butun  sayyoramizga  dahldor 
muammo  bo‘lib  qolganligini,  uning  ta‘siri  hozirning  o‘zidayoq  biologik 
muvozanatni buzayotganligini, bepayon hududlarda aolining genofondiga halokatli 
ta‘sir ko‘rsatayotganligini nazarda tutish lozim.  
Atrof  muhitni  muhofaza  qilish  borasidagi  yuqorida  tilga  olingan  ta‘sirchan 
chora  tadbirlarni  ro‘yobga  chiqarish  yaqin  vaqt  ichidayoq  oldingi  tizimdan  yosh 
respublikaga  meros  bo‘lib  qolgan  ekologiya  sohasidagi  ko‘pgina  illatlar, 
kamchiliklar va holatlarni bartaraf etish imkoniyatini yuzaga keltiradi. Shuningdek 
keng  ko‘lamdagi  ekologik  tanglik  tahdidini  barham  toptirish  respublika  aholisi 
uchun, jismonan yosh avlodning dunyoga kelishi va rivojlanishi uchun zarur shart-
sharoitlar  hamda  ekologiya  jihatidan  musaffo  hayotiy  muhit  yaratish  imkonini 
beradi. 
Oliy  o‘quv  yurtlarida  1980-yildan  boshlab  ―Ekologiya  huquqi‖  fani  o‘tila 
boshladi. Bu fanning asosiy maqsadi boshqa fanlardan farq qilib, u yer, suv, havo, 
yer  osti,  o‘rmonlar  hamda  o‘simliklar  va  hayvonot  dunyosini  huquqiy  muhofaza 
qilish,  sodir  etilayotgan  huquqbuzarlik,  nojo‘ya  harakatlar,  jinoyatlar  uchun 
javobgarlik va boshqa masalalarni o‘rganishdan iborat.  

Download 1,32 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   86




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish