Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti ekologiya va tabiatni muhofaza qilish

Mavzu: Biotsenozdagi munosabatlar.

Reja:
7.1. Biotsenozda organizmlar o’rtasidagi aloqalar. 7.2. Salbiy va ijobiy munosabatlar.

7.3. Populyatsiya sonining o’zgarishi.
Tayanch iboralar: Trofik va topik aloqalar. Yirtqich - o’lja, parazit- xo’jayin munosabatlari. Kommensalizm, mutualizm, neytralizm, amensalizm, raqobat.

Modifikatsiya va boshqarilish. Inersiyali va inersiyasiz mexanizm. Barqaror, titrovchi va portlovchi tip.

1. 
   Biotsenozda organizmlar o’rtasidagi aloqalar.
   

Organizmlar o’rtasidagi munosabatlar va aloqalar biotsenozning shakllanishi va yashashining asosi hisoblanadi. Organizmlar o’rtasidagi aloqalar turli tuman bo’lib, ular orasida eng muhimlari trofik va topik aloqalardir.

Trofik aloqalarda bir tur ikkinchi tur bilan oziqlanadi, yoki o’lik qoldiklari bilan yoki hayot faoliyati maxsulotlari bilan. Trofik aloqalar Oziq bilan bog’liq aloqalardir. Trofik aloqalar bevosita va bilvosita bo’lishi mumkin. Bevosita trofik aloqalarga yirtqich-o’lja, parazit- xo’jayin munosabatlari va h.o.lar kiradi. Bunda bir tur bevosita ikkinchi tur uchun oziq bo’lib xizmat qiladi. Bilvosita trofik aloqalarda bir tur hayot faoliyati ikkinchi to’rning oziq bilan ta’minlanganligiga ta’sir qiladi. Raqobat shunday aloqadir. Bir tur hayot faoliyati natijasida boshqa tur yashash sharoitining o’zgarishi topik aloqalarni ifodalaydi. Bunday aloqalar juda turli tuman. Boshqa turlar uchun yashash sharoitlarini yaratish yoki o’zgartirishda, ayniqsa, o’simliklarning roli katta. Trofik va topik aloqalar turlarni bir -biri

yaqinida tutib turuvchi, ularni ancha barqaror jamoalarga birlashtiradigan aloqalardir.

2.