Alisher navoiy nomidagi o‘zbek tili va adabiyot universiteti o`zbek tili va adabiyotini o‘qitish fakulteti

II bob.T ‘LIM TIZIMIDA MUSTAQILLIK DAVRI O‘ZBEK 
SHE‘RIYATINING O‘RGANILISHI 
 
2.1 
Istiqlol davri she‘riyatini o‘rganishning metodik asoslari 
Mustaqillik yillari qator shoir va yozuvchilarimizning, muayyan ma’nodagi, 
ijodiy sarhisob davri bo‘ldi. Bu davrda Abdulla Oripov va Erkin Vohidovning 
ko‘pjildlik asarlari nashr etiladi. Shavkat Rahmon, Muhammad Yusuf, Omon 
Matjon, Halima Xudoyberdiyeva, Usmon Azim, Mirpo‘lat Mirzayev, Azim 
Suyunning ,, Saylanma “ lari bosilib chiqdi. Mustaqillikdan avval yozilganlari 
bilan bir qatorda istiqlol davrida yozilgan asarlar ham o‘rin olgan ko‘p jidlik va 
saylanmalarga nazar tashlar ekansiz,keyingi davrdagi ijod namunalarda avvalgi 
bosqichdagi 
asarlarga 
xos 
bo‘lmagan 
Vatan,Istiqlol, 
Erk 
mavzu 
va 
muammolarning yangicha tasvirlariga, yangicha uslubiy talqinlarga va bu 
yo‘nalishdagi yangi-yangi badiiy obrazlar, timsollariga duch kelamiz.Sirojiddin 
Sayyid vatanga bo‘lgan muhabbatini quyidagicha ifodalaydi: 
Ochsang davronlarning kitoblarini, 
Qancha karvonlarning ertagi bordir. 
Tingla donolarning xitoblarini: 
Egasi bor yurtning-ertasi bordir. 
Sirojiddin Sayyid she’rlarining asosiy mavzusi vatan,erk mavzulari 
hisoblanadi va uning shu mavzudagi she’rlarida biroz didaktikaga berilish 
mavjudligini kuzatishimiz mumkin. Sirojiddin Sayyid uchun she’r – ruhiy 
sog‘inch, Shoirlik esa qismat. Shoir o‘z burchini ana shu tushunchalar uyg‘unligida 
ko‘radi, “misralar bilan dardlashar ekan o‘z borlig‘ini”, ijodkor sifatidagi “bisotini” 
shunday izohlaydi:
Ishqdan bo‘lak titrog‘im yo‘qdir, 
 
 
Yo‘qdir she’rdan bo‘lak hech larzam. 
 
 
Do‘stlarimdan boshqa hech kimim 

---

33 
 
 
Yordan-ko‘kdan boshqa hech narsam
10
. 
 
 
 
 
Dunyoni xayr ila xo‘shlarda ko‘rdik, 
 
 
Yuksak parvozlarni qushlarda ko‘rdik, 
 
 
Kechgan umrimizni qaytarib bo‘lmas, 
Go‘yoki biz uni tushlarga ko‘rdik. 
 
Men bunda har dildan navolar oldim, 
Har giyoh har guldan sabolar oldim. 
Oq fotiha oldim oppoq tog‘lardan 
Azim chinorlardan duolar oldim.
(193-bet)
Bu – shoirning hayot dasturi. Uning ma’no-mohiyati, “ishq”, “she’r”, “haq 
so‘z”, “do‘st”, “Vatan” tayanch so‘zlarining mantiqiy sintezida aks etgan. 
Darhaqiqat azaliy ishq – ijodkor qalbidagi bezovtalik va dard, dilning Yagona 
mulki! Do‘stsiz va yeru ko‘ksiz esa shoir o‘zligi yo‘q. Chunki oliy xilqat – Inson 
ruhi va jismi ular bilan payvanddir. Bu haqiqatni shoir alohida qayd etadi:
Xudoyim, shukrkim, qoshu ko‘z berding, 

Yana tillarimga ravon so‘z berding, 

Pushtu panoh berding, menga o‘zingdan, 

Yana o‘z dilimday sodiq do‘st berding
. (194-bet). 
Shoirning sarhad bilmas ko‘ngliga butun dunyo sig‘adi. Olam sevinchlari-yu 
tashvishlari, olam ruhiyati-yu intilishlari ijodkor dunyoqarashi va badiiy 
mushohadalari bilan sayqallashib, ezgulikka mehr, yovuzlikka nafrat uyg‘otishga 
chorlaydi. G‘aflat shoir nazdida kunduzning tuni – “oqshomi” inson uchun fojea, 
“ming darddan ham og‘ir” kulfat. G‘aflatdan uyg‘otmoq – shoir ning burchi.
Ma’rifatsiz yurtning zavoli bo‘lg‘ay, 
 
Uning na iqboli, na kamoli bo‘lg‘ay, 
 
Xotinlari qallob, erlari kazzob, 
 
Eli xalq bo‘lmagay, aholi bo‘lg‘ay.
(217-bet)