|
tomonidan turib uni xoqon deb e 'Ion qildilar. Men qo ‘shinni
to 'pladim va ularga qarshi jangga otlandim. Ular uslidan
g ‘alaba qildim va bosib oldim. Bukaguga yetib borib kechasi
- quyosh botganda, jangga kirdim. О ‘sha yerning о 'zida tor-
mor qildim. Yorug ' bo ‘Iganda qochadilar, qorong
7
tushishi
bilan yana yig 'iladilar. Bukaguda birorta ham sakkiz о ‘g ‘uz,
to ‘qqiz tatar qolmadi. Ikkinchi chisloda кип chiqqanda jangga
kirishdim. Qullarim, cho ‘rilarim, xalqimni osmon va yer
qo ‘lladi. Ularni о ‘sha yerda sanchdim. Aybdor, nomdor
yo ‘Iboshchilarni Tangri mening qo ‘limga berdi. Qora, oddiy
xalqni yo ‘q qilmadim, uyini, binolarini, yilqisini tortib
olmadim. Nomdor boshliqlarini jazoladim va ilgarigiday
yashayversin, dedim. S i: mening xalqimsiz, dedim. Mening
orqamdan yuring dedim. Ularni qo ‘yib, о ‘zim ketdim, ular
kelmadi. Men yana ularni ta ’qib qildim. Burg ‘u degan joyda
yetib oldim. To ‘rtinchi oyning to ‘qqizinchi kunida jang qildim,
sanchdim. Yilqisini, mollarini, cjiz va xotinlarini olib keldim.
Beshinchi oyda ular mening orqamdan keldi; sakkiz о ‘g ‘uz,
t o ‘qqiz tatar ham bitta qolmay keldi. Selengadan g'cirb
tomonga, Yilun ко ‘Idem janubga, Ship boshigacha qo ‘shin
tortdim.
Kargun, Sakishin, Ship boshidan dushman bizga yurib
keldilar, Selengaga qadar qo ‘shin tortdi. Beshinchi oyning
yigirma to ‘qqizinchisida jang qildim. О 'sha yerning о 'zidci
sanchdim. Selenga dciryosigacha siqib borib, ular ustidan
g ‘alaba qildim. Ularning ко ‘pchiligi Selenga daryosini tark
306
etib, )vening orqamdcin bordi. Men Selengani kechib о ‘tib,
ularning orqasidan kuzatib bordim. Jangda о n yigitni asir
olib. ularga quyidagi topshiriqni yuklab jo 'natdim.
fa y bilga tutuq yomon bo ‘Igani uchun, bir-ikki nomdor
kishi lari yomon bo 'Igani uchun, qora xalqim, о ‘Iding, yotib
qolding, yana mening davlatimga qo ‘shil, о ‘Imaysan, yotib
qolmciysan, dedim. Bor mehnatingni, kuchingni bergin menga,
dedim, ikki oy kutdim, kelmadi. Sakkizinchi oyning birinchi
kuni qo 'shin tortayin, dedim. Bayroq yo 'Iga chiqqanda, otliq
odamlar keldilar: dushman kelayotir, - dedilar. Dushmanning
qo 'mondoni keldi. Sakkizinchi oyning ikkinchi kuni Achchiq
Altir qo'lidci Kasuyni kechib о ‘tib, ular bilan to'qnashdim.
О ‘sha yerning о ‘zida tor-mor qildim va ularni ta ’qib qilib
bordim. О 'sha oyning о ‘n beshinchisida Qayra boshi va uch
Birku daryosi bo 'yidci tatarlar bilan to ‘qnashdim. Yarim xalq
bizga qo 'shildi, yarim xalq esa qitanlarga о ‘tib keldi. Men
uyga qaytib kelib, О ‘tukanda qishni о 'tkazdim. Dushmandan
xavf-xatarsiz edim, ikki o'g'limga Yabg'u, Shad unvonini
her dim, tardush, tulis xalqining boshchiligini berdim. Shundan
keyin bars yilida chik xalqi tomonga yurish qildim. Ikkinchi
oyning о ‘n to ‘rtinchisida Kam daryosi bo 'yida chiklar bilan
jang qildim. Shu yili chiklarni bo ‘ysundirdim.
Sip boshida oqish O'rda qurishga buyruq berdim. Q al’a
devorlarini qurdirdim. Yozni o'sha yerda о 'tkazdim, marosim
о 'tkazdim. Yozuvimni shu yerda yaratdim. Shunday qilib,
о 'sha yilning kuzida sharqqa yurdim, tatarlar dan javob
kutdim, quyonyilining beshinchi oyida ularga hujum qildim...
О ‘tukan yishning boshi и yerda, lashkaringizning boshi
ham и yerda. Iduq bashning orqasida - men Yabash tukush
daryosining quyilishida yozni о ‘tkazdim. Saroyni о ‘sha yerga
qurishga buyruq berdim, devorini ham barpo qildirdim, ming
yillik, tuman kunlik yozuvimni, binomni о ‘sha yerda yascib,
toshga o 'y ib yozdirdim . T o ‘quz o 'g 'u z b ekla ri keldi,
aytdilarki, qabila boshlig'i bizlarga dushman ekan. Aqlli
307
beklarini va Qora Bulukni о ‘sha у erga о ‘tqazibdi, qirg ‘izlarga
odam jo'natibdi. «Siz qo'zg'olon к о ‘taring, chiklarni ham
qo'zg'olon ko'tartiring, - debdi.
-
Men ham qo'zg'olon
qilayin, - debdi. Qarang, mustaqil bo ‘lib qoling. О ‘rmonda
siz bilan qo ‘shilamiz»,
-
dedi u.
T o 'q u z o 'g 'u z tarafga qo'shin tortdim . Tutuq bosh
rahbarligida chik tarafga mingta qismni jo ‘natdim, uning
ittifoqchilari tarafga ozgina odam jo ‘natdim. Hushyor bo ‘ling,
qirg ‘iz xoqoni ко ‘chman ichida, dedim.
G 'am o 'z uyingda, deydilar. U o 'zin in g otliqlarini
ittifoqchilari tomonga jo'natdi, uning ittifoqchilariga esa
mening odamlarim hujum qildilar, til tutdilar. Ularning
ittifoqchilariga odamlar keldi. Qarluqlar esa ittifoqchilariga
kelmadilar, asirlar shunday deb aytdilar. Men Kcim daryosini
kechib o'tib, oldinga yurdim . 0 ‘n birinchi oyning o ‘n
sakkkizinchisida ularni Bo ‘Ichu daryosi bo yida uchratdim.
Uch qorluqlarni о ‘sha yerda tor-mor qildim. Keyin orqaga
burildim va о ‘sha joyning о ‘zida qoldim. Chiklarni esa mening
mingta otryadim quvib yetdi. О ‘sha joyda yozni о ‘tkazib,
marosim о ‘tkazdim. Chik xalqiga tutuq berdim (ya 'ni boshliq
ta y in la d im ). Ishbar va tarxonlarni ham о ‘sha p a ytda
tayinlcidim. Keyin basmil odam lari keldi. Qazlukko 'lida ularni
ко 'rdi, dushmanlar oz deb, ular о ‘n beshinchi chisloda Tayg ‘an
ko'li bo'yida qo'shinni to'pladim, и yerdan otryadni ularni
qaytarish uchun jo 'n a td im . Odam larim Qora y o 'ta liq
daryosini kechib o'tib keldilar. Men ularni kutib olishga
chiqdim. Bu paytda basmillar lashkarboshisi qarluqlarga
dushman bo ‘lib qoldi.
Menga dushman bo 'lib qolgan basmillar mening uyimga
keldi. Men ularni o'zimga qo ‘shmadim.
Tashqi dushm anlar dan uch qarluq, uch iduq tatar,
turgcishlarga qarshi O 'tukan o'rmonlarida hujum qildim.
Beshinchi oyning yigirma oltinchisida ular bilan urushdim.
Men g'alaba qildim. So'ngra turgashlar va qarluqlarni tor-
308
mor qilib, ularning mol-mulkini, uyini talab uyimga olih
keldim...
Qarluqlarning tirik qolgani hammasi turgash xoqoniga
keldi... Xitoy xoqonining qizini va sakkiz о ‘g 'lini asirga oldim.
Keyin xoqon keldi, menga hurmat ко ‘rsatib, ikki qizini berdi.
«Setting so ‘zingga uchmayin, у ana yanglishmayin», - dedi va
qaytib ketdi. Shundan keyin sug 'd va tabg 'achlarga Selenga
daryosi bo ‘yida Bay baliq shahrini qurishga buyruq berdim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
