|
s o f vijdonli deb hisoblasangizlar, и holda ota-onalaringizning
huzuriga b o rin g izla r va te g ish li m e ro sla rin g izn i olib
qaytingizlar. Shundan keyin birga yashaymiz.
Yigitlar xotinlarining so 'zlariga quloq soldilar. O ta-
onalarining huzuriga borib, tegishli merosni olib, amazonkalar
oldiga qaytdilar. Bu voqeadan so 'ng xotirdari erlariga shunday
deyishdi:
- A q l bovar qilmas hodisadan qo'rqayapm iz. Endi bu
о 'Ikada yashash juda og 'ir. Chunki siz bizning baxtim iz uchun
otalaringdan ajraldilaring. Biz esa mamlakalingiz uchun ulkan
gunohga b o td ik . A g a r s iz b izn i x o tin lik k a o lm oqch i
bo ‘Isalaringiz, и holda birgalikda shunday qila ylik : bu
m a m la k a td a n k o 'c h a m iz va Don d a ry o sin in g n a rig i
tomonlariga о 'tib yashaymiz.
.
Yigitlar bu taklifga ham rozi bo 'lishdi. Ular Dondan suzib
о 'tishib. sharqqa uch кип - A zov dengizidan shimol tomonga
yo
7
oldilar va shu yerda yashab qoldilar. Savromat ayollari
amazonkalar о ‘zlarining qadimiy odatlarini saqladilar: о ‘z
erlari bilan, ba 'zan ularsiz hamyolg ‘iz ovga chiqdilar, sayohat
qildilar, erkaklarga xos kiyimlarni kiydilar.
S a v ro m a tla r skifcha gapiradilar. U larn in g n ik o h d a n
o 't i s h o d a t l a r i m a n a s h u n d a y : q iz la r d u s h m a n l a r i n i
m
o ‘ldirmagunlaricha erga chiqmaydilar. Ayrimlari kam pir
b o ‘lib, o ‘lib ketsalar-da, bu odatlarini tark etmaydilar.
* * *
« I l i a d a » d a t a s v i r l a n g a n y a n a b ir m u h i m d alil
tu rk iylarn in g maishiy tu rm u sh tarzi bilan b o g ‘liq. Skif,
massaget qabilalari, G erodot yozganidek, chorvachilik bilan
sh u g ‘ullanib, sutli ov q atlar bilan tu rm u sh kechirishgan.
Y unon mifologiyasiga k o ‘ra, Troya shahrini Zevsning o ‘g‘li
D ard ann in g evarasi II qurdirganligi haqida shunday afsona
mavjud:
« K u n l a r d a n b ir k u n i II F r i g i y a d a p a h l a v o n l a r
m usobaqasiga qatnashib, h am m a qahram onlarni birma-bir
yengadi. U shbu muvaffaqiyati evaziga Frigiya shohi Ilga
ellik n afar yigit va ellik n afar navnihol qiz tortiq qiladi.
B undan tashqari, shoh unga bir ta r g ‘il sigir ham beradi-da,
Ilga shu sigir ketidan ergashib ketaverishni va u t o ‘xtagan
y e r d a s h a h a r tik la s h n i a m r eta d i. F r ig iy a s h o h in in g
aytishicha, sohibkarom at kohin, o'sh al shahar ulkan shon-
shavkatga muyassar b o ‘lg‘ay, deb bashorat qilganmish. II
shoh buyurganidek, ish k o ‘rdi. U sigir ketidan ketaverdi. II
ham m a n a shu tepalikni manzil aylab, u yerda shahar tiklay
boshladi. Shu shaharga, shoh II s h a ’niga Ilion (Troya) deb
ot q o ‘ydilar».
Troya-yunon urushidagi yunon bahodirlaridan biri Itaka
sh o h i O d is s e y d ir . M a n a uch m in g y ild irk i, O d issey
y u n o n larn in g sevimli q ah ram on i. Lekin «Iliada»da asar
ijodkorining butun mehri troyaliklar tom onida boMganidek.
« O d i s s e y a » d a b u ru h y a n a d a b o ‘r ti b k o ‘r in a d i .
« O d isse y a» n in g tu r k iy la r n in g a n tik q a tla m g a m a n su b
a s a r l a r i b ilan j u d a o 'x s h a s h t o m o n l a r i b o r. B u n d a y
yaqinlikni «Alpomish» va « Q o ‘rq u t ota kitobi» eposlari
misolida k o ‘ramiz.
192
«Odisseya» va «Alpomish» dostonlari syujetida yaqinlik
k o ‘rin sa-d a, lekin asard ag i q a h r a m o n lik ideallari bir-
birlaridan farq qiladi. Q adim shunos A .A lim uham m edov
s h u n d a y y o zg an edi: « G o m e r a s a r la r in i « A lp o m is h »
a s a r la r ig a m u q o y a s a qilish, O i t a O siyo x a lq la rin in g
m a s h h u r q a h r a m o n n o m a s i « I l i a d a » v a « O d is s e y a »
poem alarining bevosita t a ’siri ostida m aydonga kelgandir,
degan fikrni bildirmaydi. Bu asarlar o ‘rtasidagi yaqinlikni
faqatgina Y unon va O i t a Osiyodagi ijtimoiy hayotning
m a i u m tarixiy sh aro itlard a bir-biriga yaqin b o ig a n lig i
bilan izohlash mumkin, xolos».
« A lp o m is h » v a « O dissey a» d o s t o n l a r i o i t a s i d a g i
yaqinlik syujet ham da badiiy tasvir vositalarida k o ‘rinadi.
«Odisseya» 24 q o 'sh iq dan iborat. A sarning teng yanni
13 d a n 24 g a c h a b o i g a n q o ' s h i q l a r sy u jeti, h a t t o
qah ram o n lar taqdiri «Alpomish»ga ham ohangdir. Jangga
ketgan Odissey va Alpomish uzoq vaqt vatan ig a qaytib
kelmaydi. Alpomish yetti yil Qalmoq elida zindondayotadi,
O d isse y u r u s h d a n s o ‘ng y a n a o ‘n yil d e n g iz t o 'f o n i
n a t i j a s i d a s a r s o n - s a r g a r d o n l i k d a y u r a d i . H a r ik k i
dostondagi yaqinlikning bosh o'zagi k o ‘p yillar yurtidan
uzoqda yashagan q ah ram o n larnin g o ‘z xotinlari t o ‘yiga
yetib kelishidir.
Yigit u y la n g a n id a n s o ‘ng ja n g , s a y o h a t va b o s h q a
tasodifiy voqealar sababli yosh xolinini tashlab ketib qolishi,
xotini eri o ig a n lig i t o ‘g ‘risida y o lg ‘on x ab arn i eshitib,
x u sh to rig a tegishga rozi b o ii s h i , t o ‘y belgilangan kuni
erning yetib kelishi voqeasijahon xalqlarining k o ‘pgina epos
va ertaklarida o ‘z aksini topgan. Chunonchi, o 'r ta asrlar
ja h o n xalq og‘zaki ijodida yaratilgan frantsuzlarning Ulug1
Karl haqidagi epopeyasida, inglizlarning « S hoh G o rn »
dostonida, ruslarning «D obrinya va Alyosha», «Churila va
David Popovich» blinasida yigitlarning o ‘z xotinlari t o ‘yiga
y e tib kelishi ta s v ir la r i m a v ju d . V.M J i r m u n s k i y n i n g
193
«Alpomish» tadqiqiga bag'ishlangan maqolasida bu mavzu
k e n g o ‘r g a m l g a n .
S h u n i n g d e k , « A l p o m i s h » va
«Odisseya»da q ahram onlarning keksa otasi (Boybo'ri va
Laert), balog‘atga yetmagan o ‘g‘illari (Yodgor va Telemax),
s o d iq qu l c h o ' p o n l a r i ( Q u lto y va E vm iy) h a m a s a r
syujetidagi yaqinliklarni ko'rsatuvchi omillardandir. Lekin
ular o'zlarini birdaniga tanishtirm aydilar. Q ah ram o n lar
taqdiridagi yaqinliklarni solishtirib k o ‘raylik.
Do'stlaringiz bilan baham: |
