Alisher Na oiy hayoti a faoliyati



Download 96,86 Kb.
bet1/5
Sana16.06.2021
Hajmi96,86 Kb.
#66307
  1   2   3   4   5
Bog'liq
Alisher Navoiy


Alisher Na oiy hayoti a faoliyati

REJA:

  1. Bolalik da ri

  2. Yigitlik yillari

  3. Na oiyning ijodiy me’rosi

  4. Hayotning so’nggi yillari

Bolalik da ri. Alisher Na oiy 1441-yil 9-fe ralda Amir Temurning o'g'li Shohruh Mirzo hukmronligi da rida Hirotda tug'ildi. Zamondoshlari uning haqida ko'pincha „Nizomiddin Mir Alisher" deb yozadilar. „Nizomiddin" — din-diyonat nizomi degani bo'lib, donishmand mansab egalariga beriladigan sifat, „Mir" — amir demakdir. Uning otasi G'iyosiddin Muhammad (uni G'iyosiddin Kichkina ham der edilar) temuriylar saroyining amaldorlaridan edi. Onasi amirzoda Shayx Abusaid Changning qizi bo’lgan, ismi ma'lum emas. Alisherning bobosi Temurning o'g'li Umarshayx bilan emikdosh (ko'kaldosh) bo’lgan ekan. Alisher saroy muhitida yashaganligi uchun alohida tarbiya a nazoratda o'sdi. Kichiklik chog'idan she'r a musiqaga ishqi tushdi. Olim-u fozillar da rasida bo'ldi. Uch- to'rt yoshlarida da rining mashhur shoiri Qosim An orning kattalar ham anglashi mushkul bir baytini yod aytib mehmonlarni hayratga soldi. Bir yildan so'ng esa, uni maktabga berdilar. U bo'lajak sulton Husayn Boyqaro bilan birga o'qidi.

1447- yilda Shohruh Mirzo afot etib, temuriy shahzodalar orasida taxt uchun kurash boshlanadi. Hirot notinch bo'lib qoladi. Alisherlar oilasi Iroqqa yo'l oladi. Yo'lda, Taft shahrida yosh Alisher zamonasining mashhur tarixchisi, „Zafarnoma"ning muallifi

Sharafiddin Ali Yazdiy bilan uchrashadi. Alisherlar xonadoni 1451 - yilda Hirotga qaytadi. Tarixchi Xondamir kar on Yazd cho'li orqali Hirotga qaytar ekan, kunduz jazirama bo'lganidan kechasi yurilganini, tungi yurishlardan birida Alisher mingan otining egaridan tushib qolganini, uyqu zo'rlik qilib, uyg'onmaganini, bir mo'ljalga yetib kelibgina bo’lajak shoirning yo'qolib qolganini bilishganini, qidirishib, bolani topib olishganini yozadi.

1452- yilda Abulqosim Bobur Mirzo Xuroson taxtiga o'tiradi, notinchliklar bosiladi. G'iyosiddin Muhammad Sabza orga hokim qilib tayinlanadi. Alisher esa o'qishni da om ettiradi. Maktab yosh Alisherni she'riyat, adabiyot olamiga olib kirdi. Bo'lajak shoir Sa'diy Sheroziyning „Guliston", „Bo'ston" asarlarini, Farididdin Attorning „Mantiq ut-tayr" (Qush nutqi) dostonini so'ngsiz ishtiyoq bilan o'qidi. Qushlar xayoli Alisherni odamlardan yotsiraydigan, xil atni yoqtiradigan qilib qo'ydi. Bu holdan uning ota-onasi tash ishga tushdilar. Bo'lajak daho yoshlik chog'idan Nizomiy Ganja iy a Xusra Dehla iyning asarlarini se ib o'qiydi.

1453- yilda Alisherning otasi G'iyosiddin Muhammad afot etdi. Alisher Abulqosim Bobur xizmatiga kirdi. Awal Sabza orda, so'ng Mashhadda yashadi. Ikki maktabdosh do'st — Husayn a Alisher yana birga bo'ldilar. Bu yillar ham yosh Alisher uchun o'qish a ilm egallash yillari bo'ldi. U yetti-sakkiz yoshida she'r yozgani ma'lum. Bu she'rlar shoirning aytishicha, „turk alfozi bila" bitilgan. U forscha she'rlar ham yozdi. Turkiy she'rlariga „Na oiy", forschasiga „Foniy" taxallusini qo'ydi. „Na o"ning bir ma'nosi — kuy, ohang, yana biri — bahr . Dard, g'amni ham „Na o" deganlar. ,,Foniy" esa o'tib ketu chi, yo'q bo'lu chi, aqtincha degani. Na oiy o'n besh yoshlarida o'z she'rlari bilan zamonasining mashhur shoirlari diqqatini tortdi. Xondamirning yozishicha, she'rlari bilan endigina tanilib kela boshlagan Alisher o'z da rining dongdor shoiri ma lono Lutfiy huzurida o'zining:

Alisherbekcha murabbiy a muqa iy (madadkor) ma'lum emaskim, hargiz paydo bo'lmish bo'lg'ay. Ustoz Qulmuhammad a Shayx Noyi a Husayn Udiykim, sozda saromad (mashhur) edilar, bekning tarbiyat a taq iyat (madad)i bilan muncha taraqqiy a shuhrat qildilar. Ustoz Behzod a Shoh Muzaffar tas irda bekning sa'y (g'ayrat) a ehtimon (himmat)i bilan mundoq mashhur a ma'ruf (ma'lum) bo'ldilar...".

Orazin yopqoch, ko'zimdin sochilur har lahza yosh,

Bo'ylakim paydo bo'lur yulduz nihon boig'och quyosh

matla'si bilan boshlanadigan g'azalini o'qiydi. She'rdan hayratga tushgan keksa shoir shunday deydi: „ alloh, agar muyassar bo'lsa edi, o'zimning forsiy a turkiy tillarda aytgan o'n-o'n ikki ming baytimni shu g'azalga almashtirardim a buni o'zimning yutug'im deb hisoblar edim". Bu turkiy she'riyatga buyuk iste'dod kirib kelayotganidan nishona edi.

1457- yilda Abulqosim Bobur Mirzo afot etdi. hokimiyat tepasiga Abusaid Mirzo keldi. Husayn Boyqaro taxt uchun kurashga sho'ng'ib ketdi. Na oiy esa, Mashhad madrasalarida o'qishni da om ettirdi. Shoir 1464- yilda Hirotga qaytadi. Biroq poytaxtda uni noxushliklar kutar edi. Abusaid Mirzo u bilan taxt talashayotgan Husayn Boyqaroning yaqin kishilarini a tazyiq ostiga olgan, jumladan, Alisherning tog'alari Mirsaid Kobuliy a Muhammad Ali G'aribiylarni oldinma-keyin qatl ettirgan edi. Alisherning ota mulki musodara qilingan, hatto yashab turgani boshpana ham qolmagan edi. U jonajon shahri Hirotda uzoq qololmadi. Holbuki, yosh shoirning ijodi a j pallaga kirgan, Jomiydek alloma bilan yaqindan tanishib, saboqlar olgan, mehrini qozongan edi. Na oiy „Nuran maxdum" deb e'zozlagan bu mashhur shoir a olim o'zini siyosatdan uzoq tutar, hatto shahar tashqarisidagi Sa'diddin Koshg'ariy (1456-yilda afot etgan mashhur shayx, Jomiyning ustozi) mozori yonidan joy qilib, o'sha yerda yashar edi.




Download 96,86 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish