Ali sher navoi y nom I dagi sam arqand davlat uni versi teti fi zi ka fakulteti astronom I ya yo

 
JAMI: 
8 
 

---

133 
«Galaktik kosmik nurlar astrofizikasi» fanidan 
 
TARQATMA MATERIALLAR 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
10
-31 
10
-29 
10
-27 
10
-25 
10
-23 
10
-21 
10
-19 
10
-17 
In
ten
sivlik
,
 В
т/м
2

ср

Гц
 
100м 
1м 
1см 
100мкм 1мкм 
100А
0
To’lqin uzunligi 
Radio manbalar 
Relektli 
nurlanish 
Galaktikalar optik 
nurlanishi 
Infraqizil 
nurlanishlar 
Rasm 2. Fonli nurlanish spektri. 

---

134 
R 
1 
0,5 
0,2 
0,1 
C/O 
B/C 
1 
10 
E, ГэВ/нуклон 
Расм 5а. НЕАО -3 Yerning sun’iy yo’ldoshi yordamida qayd etilgan, kosmik nurlar ximiyaviy tarkibini 
energiyaga bog’lanishi. R – turli yadrolar oqimining nisbati. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2 
1 
3 
4 
5 
30 кпс 
0,
5 
кп
с 
10 кпс 
Rasm 4. 1-galo, 2-yadro, 3-quyosh sistemasi, 
4-
qo’ltiqlar
, 5-disk.
16 
lgE
o 
LgJ (>E) (E/10
15
)
1,6
cм
-2

сек
-1
/стер 
15 
Rasm 5б. Birlamchi kosmik nurlarning 
16
15
10
3
10


eV energiya intervalidagi energetik spektri. 
-10,5 
-9,5 

---

135 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
р 
р 
р 
р 
р 
р 
р 
р 
D
2
D
2
He
3
He
3
He
4
e+ 
e+ 


Rasm.8. Geliosferada Quyosh magnit maydonini Arximed 
spirali 
Ж 
1 
2 
3 
4 
А 
С 
nv 
50
0
J 
J
r
J
t
Rasm 9. Quyosh magnit maydonining ekliptika tekisligidagi 
sektorli strukturasi. 

---

136 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Љ
1 
R
1
R
o
Rasm.10. Geliosfera tuzilishi 
R
2
4 
3 
2 
Z 
x 
M 
λ 
R 
R
э
Sharq 
G’arb
Tik 
R
ер
P
+ 
P
+ 
P
+ 
Rasm 13.b. Protonlarning ekvatorda gorizontal yo’nalishidagi harakati
. Sharl tomonidan 
kelayotgan zarracha traektoriyasining egrilik radiusi Yer radiusiga teng bo’lganida minimal 
impulsga ega bo’ladi. 

---

137 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Rasm 13в. Takrorlanuvchi yuqori tezlikli oqim.. 
1-magnit kuch chiziqlari; 2-yuqori tezlikli plazma oqimi; 3-to’ g’ri zarbali oqim; 4-
teskari zarbali oqim; S – Quyosh, 

- yuqori tezlikli oqimni tashlash.
Rasm 13g. Quyosh chaqnashi zarbali to’lqini. 1-magnit kuch chiziqlari, 2-magnir maydoniga 
perpendikulyar bo’lgan zarbali to’ lqinlar fronti, 3- maydonga kvaziparalel bo’ lgan to’lqin fronti, 4-
chaqnash muhitini tashlanishi, 5-siqilgan magnit maydoni, МВ – to’lqin meridiani, E ва W – sharqiy va 
g’arbiy kuzatish sektorlari, S - Quyosh

---

138 
REFERAT MAVZULARI 
1.
Yulduzlarning spektral klassifikasiyasi 
2.
Yulduzlargacha bo’lgan masofani aniqlash usullari 
3.
Yulduzlarning zichlik funksiyasi 
4.
Galaktik kosmik nurlar astrofizkasining tarkibiy qismlari 
5.
Quyoshning kinetik parametrlarini aniqlash 
6.
Yulduzlarning qoldiq tezliklarini aniqlash 
7.
HII bulutlarining radionurlanishi bo’yicha galaktikamiz spiralsimon 
tuzilishi 
8.
Qushaloq va o’zgaruvchan yulduzlar 
9.
O’zgaruvchan yulduz turlari regulyar va irregulyar kuchlar 
10.
Djins mezoni va modellar turg’unligini tahlil qilish usullari 
11.
Qo’shaloq yulduzlar, ularning xarakteristikalari 
12.
Neytron yulduzlar, pulsarlar va qora tuynuklar 
13.
Kosmik nurlarning barometrik effekt koeffisiyentini aniqlash 
14.
Quyosh kosmik nurlar intensivligining qayd qilish 
15.
Keng atmosfera yog’dusi, uning tarkibi 
16.
Yer magnit maydonida zarrachalar harakati 
17.
Kosmik nurlanish energiyasi 
18.
Magnit qattiqligi va impulsni aniqlash 
19.
Yulduzlar kompleksi va assosiatsiyalari 
20.
Vavilov-Cherenkov nurlanishini hosil bo’lish mexanizmi 
21.
Yulduzlar tashkil etuvchilari tiplari 
22.
Eynshteynning nazariyasiga asoslangan kosmologiya 
23.
Nyuton nazariyasiga asoslangan kosmologiya elementlari 
24.
Fazo jismlarining astrofizikasi 
25.
Quyosh kosmik nurlar intensivligining qayd qilish 

---

139 
Adabiyotlar ro'yxati: 
1.
B.M.Maxmudov, T.A.Alimov i dr. V jurnale geomagnetizm i aeronomiya, 
Rossiya, 1999, tom 39, №6. 
2.
V.S.Murzin. «Vvedeniye v fiziku kosmicheskix luchey» Izd-vo MGU, 1988.
3.
Dorman L.I. Variasii galakticheskix kosmicheskix luchey. M.: Izd-vo MGU, 
1975. 
4.
Dorman L.I., Pimenov I.A., Sasuk V.V. Matematicheskoye obespecheniye 
issledovaniy geofizicheskix zakonomernostey na primere kosmicheskix 
luchey. M.: Nauka, 1978. 
5.
B.D.Abduraxmonov,T.A.Alimov,B.M.Maxmudov, N.S.Sirojev. Magnitnaya 
polya solnsa i gelioseysmologiya, Sankt-Peterburgt, 1994, s.17.
6.
Galakticheskaya 
astronomiya 
(N. 
Ya.Sotnikova, 
kurs 
leksiy) 
http;//www.astro. spbu. Ru/staff/nsot/ Teaching/galast/galast.html 
7.
www.astronet.ru/db/boobks/