Али Ҳасанов геосиёсат озарбайжончадан Бобохон муҳаммад шариф таржимаси Тошкент

“медиатив 
имиж” 
деб номланади ва бир қанча махсус– маънавий, сиѐсий-
иқтисодий, ахлоқий ва ҳоказо жиҳатларни акс эттиради. 
Бу йўналиш тарафдорлари электоратнинг меҳрини қозониш 
учун юқорида кўрсатилган хусусиятларни бир “образ”га 
жамлайдилар, унда йўқ фазилатларни бор деб кўрсатадилар ва бу 
ишда кўпинча геосиѐсат категориялари, тамойиллари ва 
методларидан унумли фойдаланадилар. 

---

105 
Масалан, номзод сўзга чиққан вақтида минтақанинг ўзига хос 
жиҳатларига, аҳолисининг тарихий, географик, иқтисодий, этник 
қадриятлар асосида шаклланган психологик хусусиятларига 
тўхталиб, бу хусусиятларнинг ҳаммаси менда мавжуд, дея 
таъкидлайди. Бу эса, ўз навбатида, сайловчини номзодга янада 
яқинлаштиришга хизмат қилади.
Европанинг “ички” ва “татбиқий” геосиѐсатчилари оммавий 
ахборот воситалари, электрон сайлов технологиялари, Интернет 
глобал тизимини сайлов жараѐнида номзоднинг ғалаба қозонишини 
таъминлашгина эмас, балки давлат ва жамиятнинг келгуси 
ривожланиш 
йўлларини, 
халқнинг 
тарихий 
тақдирини 
белгилашнинг муҳим омили ҳам деб ҳисоблашади
1
. 
Шундай қилиб, кўряпмизки, ҳозирги даврда Европада яратилган 
“ички”, 
“татбиқий”, 
“электорал” 
геосиѐсатнинг 
классик 
талассократия ва теллурократия доктриналарига ҳам, замонавий 
контитентализм, атлантизм ва мондиализмга ҳам деярли ўхшаш 
жойи йўқ. Бу оқимлар мутлақо янги геосиѐсий тушунчаларга 
асосланади ва татбиқий (амалий) илмий йўналишни таклиф этади. 
70-йилларда Европа геосиѐсатида 
“Янги ўнглар”
деб ном олган 
яна бир янги геосиѐсий назарий оқим пайдо бўлди. Француз олими 
Ален де Бенуа
ва бельгиялик геосиѐсатчи
Жан Тириар
бу 
йўналишнинг раҳбарлари эдилар. 
Бенуанинг фикрича, классик геосиѐсатнинг “давлат-миллат” 
тушунчаси тарихан ўз умрини яшаб бўлди ва жаҳон геосиѐсий 
харитасида ўз ўрнини “турли миллатлар ва гуруҳларни” 
бирлаштирадиган “Катта макон” категориясига бўшатиб берди. 
Бенуанинг айтишича, давлатларнинг бундан кейинги истиқболи 
турли халқлар ва миллатлар, этник бирликлардан ташкил топган 
улкан “Федерал империя”га тенг асосларда киришидадир. У “Ягона 
Европа – юзта миллий байроқ” моделини келажакдаги жаҳоний 
давлатни бунѐд этишнинг асосий формуласи, деб ҳисоблайди
2
. 
Инглиз-америка атлантизм геосиѐсий ғоясига очиқ қарши 
чиқиши “янги ўнглар”нинг энг характерли хусусиятларидан 
биридир. Улар ягона Европа таркибида минтақавий бирлик 
шаклидаги 
ташкилотларнинг 
барпо 
этилишини 
рағбатлантирадилар, Америка геосиѐстчиларининг “мегаполис 
бирлик” формуласини рад қиладилар. “Янги ўнглар” “Ўрта 
1
Нартов Н.А. Ўша асар, 110-112-бетлар. 
2
Ўша жойда, 107-108-бетлар. 

---

106 
Европа”ни, яъни бирлашган Франция ва Германияни Ягона 
Европанинг асоси деб билардилар. 
“Дублиндан Владивостоккача Европа империяси” лойиҳаси 
“янги ўнглар”нинг атлантизмга қарши позициясининг энг муҳим 
ва энг изчил ифодаси бўлди. Бу лойиҳани Жан Тириар илгари 
сурди. Тириар АҚШнинг Европадаги гегемонлигига қарши ХХ 
асрнинг энг улкан лойиҳасини – “Катта Европа”ни барпо этишни 
таклиф этди. Тириар европаликларни Америкага қарамликдан 
халос этишнинг хийла оригинал йўлларини таклиф этиш билан 
бирга, Европа фуқаролиги ҳақида орзу қилаѐтган русларни шу йўл 
билан бахтиѐр қилиш мумкин, деб даъво қилди. 
“Янги ўнглар”нинг миллатчи-большевик қаноти атлантизмга 
қарши чиқишда Бенуа ва Тириардан ҳам ўтиб кетди. Улар АҚШ 
билан иттифоқ тузгандан кўра, Хитой ва Ҳиндистон билан 
стратегик иттифоқ тузган авлороқ, деган шиорни ўртага 
ташладилар. Бу ҳаракат тарафдорлари Америкага қарши “Биринчи 
навбатда Европа ва ҳатто Шарқ билан иттифоқ Ғарб билан 
иттифоқдан янада яхшироқдир” деган тезис остида фаолият олиб 
бордилар.
Айтилганлардан кўриниб турибдики, Бенуа ва Тириарнинг, 
шунингдек “ўнг миллатчиларнинг” шиорлари, маълум маънода, 
К.Ҳаусҳофернинг “Берлин – Москва – Токио” континентал 
геосиѐсий доктринасининг бироз замонавийлаштирилган ва 
гуманистлаштирилган вариантидир. 
Австрия 
олими