Али Ҳасанов геосиёсат озарбайжончадан Бобохон муҳаммад шариф таржимаси Тошкент

Халқаро Валюта Жамғармаси (ХВЖ) ва Жаҳон Банки 
(ЖБ)
– 1944 йил июлда Нью-Ҳемпшир штатининг (АҚШ) Бреттон-
Вуд шаҳрида бўлиб ўтган конференцияда 44 мамлакат вакиллари 
томонидан таъсис этилган молиявий институтлар. Бундай халқаро 
молия ташкилотларини яратиш ғоясини биринчи бўлиб инглиз 
иқтисодчиси Жон Кейнс (1883-1946) ўртага ташлаган эди. 
“Бреттон-Вуд Институтлари” деб аталадиган ХВЖ ва ЖБ 
Вашингтонда жойлашган. ХВЖнинг асосий вазифаси – аъзо 
мамлакатларнинг кредит-пул ва валюта курсини белгилаш 
сиѐсатини кузатишдан иборат. ЖБнинг асосий мажбурияти – 
иқтисодий ривожланишни молиялашдан, асосий мақсади – 

---

501 
ривожланаѐтган мамлакатлар ижтимоий-иқтисодий тараққиѐтига 
кўмаклашишдан иборат. 
 Халқаро иқтисодий муносабатлар
– Ҳозирги халқаро 
иқтисодий 
муносабатлар 
системасининг 
асосини 
жаҳон 
заҳираларини Ғарб манфаатлари йўлида қайта тақсимлаш 
зиммасига юклатилган учта халқаро институт: Трансмиллий 
корпорациялар (ТМК), трансмиллий молиявий институтлар 
(Халқаро Валюта Жамғармаси, Жаҳон Банки) ва Жаҳон Савдо 
Ташкилоти (ЖСТ) ташкил этади. Жаҳон молия ва савдо 
институтлари системаси асосан Ғарб мамлакатлари томонидан 
барпо этилган. Бу ташкилотлар ўз фаолиятида биринчи навбатда 
мана шу давлатларнинг манфаатларини ҳисобга олади. Бошқа 
давлатлар жаҳон хўжалик интеграцияси учун шаклланган 
системадан фойдаланишга мажбурдир. 
 Халқаро 
иқтисодий 
муносабатлар 
(ХИМ)нинг 
трансформацияси (ўзгариши) 
– Ўтмишда савдо ва ишлаб 
чиқариш ХИМнинг асоси бўлган эди. Ҳозирги вақтда валюта-
молия муносабатлари олдинга чиқди. Капиталнинг ишлаб 
чиқаришдан қочиши, банкларнинг ХИМ марказига айланиши 
жараѐнлари кузатилаѐтир.