Али Ҳасанов геосиёсат озарбайжончадан Бобохон муҳаммад шариф таржимаси Тошкент

асосий вазифаси бир организм сифатидаги 
давлатнинг катталашиш ва кенгайишга бўлган эҳтиѐжини, жаҳон 
ерларининг 
бўлишиб 
олиниши 
ҳисобига 
бу 
эҳтиѐжнинг 
қондирилиши лозимлигини асослаб беришдан иборат 
эканини қайд 
қилган. 
Челлен 
буюк 
давлатлар 
аҳолининг 
ўсиб 
бораѐтган 
эҳтиѐжларини таъминлаш учун ўз “ҳаѐтий макони”ни режали 
тарзда кенгайтириш билан шуғулланишлари даркор, деб 
ҳисоблаган. Бу вазифани ҳал қилишда геосиѐсат давлат қўлида 
асосий қурол ролини ўйнайди. 
Немис 
классик геосиѐсатчиси К.Ҳаусҳофер геосиѐсатни 
“давлатнинг географик тафаккури” 
деб таърифлаган. Ҳаусҳофер 
давлатнинг геостратегик макон ва ҳудуд характеристикасининг 
тўғри баҳоланиши, тўғри сиѐсий қарорлар берилиши ва асосли 
амалий фаолият олиб бориши бутун ғалабаларнинг асосини ташкил 
қилади, деб ҳисоблаган. Бу маънода у геосиѐсатни 
“амалий сиѐсий 
раҳбарлик санъати”
дея баҳолаган.
 
АҚШ классик геосиѐсатининг яратувчиларидан бири бўлган 
Н.Спайкмен 
геосиѐсатнинг 
асосий 
вазифаси 
“давлатнинг 
географик 
жойлашув 
характеристикасига 
боғлиқ 
бўлган 
хавфсизлиги асосларини ўрганишдан иборат”
деган хулосага 
келган. 
Шундай қилиб, классик геосиѐсатчиларнинг қарашларини 
умумлаштирадиган бўлсак, геосиѐсатнинг объекти ва предмети 
қуйидагилардан иборат: 
1)
сайѐравий макон
– қуруқлик, сув (денгиз ва океанлар, 
дарѐлар ва кўллар), Ер куррасини ўраб олган ҳаво қатлами, 
денгиз ва қуруқлик, ҳаво ва ер ўртасида минг йиллардан бери 

---

233 
мавжуд қарама-қаршилик, цивилизациялар ва жамиятлар 
орасидаги алоқалар, чегаралар, табиий заҳиралар ва 
бойликлар устида давлатлар орасида бораѐтган кураш; 
2)
жаҳон геосиѐсий тузилмасининг шаклланишига ва уни яна 
ўзгартиришга сабаб бўладиган