Aldegid va ketonlar (oksobirikmalar)

Fizik xossalari. Ularning xossalari alkanlar xossasiga o`xshash bo`lib, dastlabki ikki vakili gaz, qolganlari suyuqlik va qattiq moddalardir. Molekula massasining ortib borishi bilan qaynash temperaturasi va zichligi oshib boradi (3-jadval)

Kimyoviy xossalari. Tsikloalkanlardan faqat tsiklopropan va tsiklobutan xalqaning uzilishi hisobiga birikish reakciyasiga kirishadi. Qolgan xususiyati to`yingan uglevodorodlarnikiga o`xshash o`rin olish reakciyasiga ega.

3-jadval

Nomi	Formulasi	Temperaturasi, °C		d4^20
		suyuqlanish	qaynash
Ciklopropan		-127	-36	-
Ciklobutan		-50	-13	-
Ciklopentan		-94	49	0,7512
Ciklogeksan		-7	81	0,7793
Ciklogeptan		-8	119	0,8090

N. D. Zelinskiy tsiklogeksanni degidrogenlab benzol oladi. Fenolni gidrogenlab tsiklogeksan olinadi, uni oksidlab tsiklogeksanon, so`ngra oksidlanishni davom ettirib, ikki asosli karbon kislota hosil qilinadi.  Sanoatda adipin kislotani geksametilen diamin bilan polimerizaciyaga uchratib neylon tolasi olinadi. Ciklogeksanning xlorli birikmasi geksaxlorciklogeksan-C6H6Cl6 qishloq xo`jaligida insekticid sifatida ishlatiladi. Ciklogeksan spirtlarning beshta gidroksil gruppa saqlaydiganini-kverkit, oltita gidroksil gruppa saqlaydigan inozit deyiladi. ular o`stiruvchi moddalar sifatida ishlatiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. Z.Saidnosirova “Anorganik kimyo”

2. Raximov X.O. “Anorganik kimyo”

3. T.M. Mirkomilov “Umumiy kimyo”

4. G.P. Xomchеnko “Kimyodan masalalar”

5. O.S. Sodiqov. “Organik kimyo”