Al-Хоrazmiy nоmidagi Urganch Davlat univеrsitеti

1.3.  Korxona moliyaviy holatini tahlil qilishning xorijiy mamlakatlar 

tajribasi. 

O’zbekiston  Respublikasi  bozor  munosabatlariga  o’ta  borib,  ko’p  ukladli 

bozor iqtisodiyotini qurmoqda. Respublika tashqi iqtisodiy aloqalari rivojlanyapti, 

---

 

21

respublikaga  xorijiy  mamlakatlarning  sarmoyalari  jalb  etilmoqda.  O’zbekiston 

jahon bozor iqtisodiyotiga kirib bormoqda. 

Bu  holat  xorijiy  mamlakatlarda  bozor  munosabatlarining  shakllanishi, 

ko’tarish  yo’llarini  o’rganishni  talab  etadi.  Shu  jumladan,  firma  va  korxonalar 

tomonidan boshqaruv tizimi yaxshi o’rganilishi kerak. 

Bu  borada  firma  va  korxonalarning  moliyaviy  holatini  tahlil  qilish  katta 

ahamiyatga ega. 

Xorijiy  mamlakatlarning  bu  sohadagi  tajribasini  o’qish,  o’rganish  to’g’risida 

gap borar ekan, respublikada bu tajribadan mexanik ravishda foydalanishga intilish 

mavjud.  Shubxa  yo’qki,  xorijiy  mamlakatlarda  shakllangan  moliyaviy  taxlil 

usullari  xar  tomonlama  o’rganilib,  undan  keng  foydalaniladi.  Lekin  shu  bilan 

mamlakatimizda  shakllangan  usullarni  inkor  qilmasdan,  ulardan  ham  keng 

foydalanish  lozim.  Buning  uchun  xorijiy  mamlakatlarning  bu  boradagi  tajribasini 

yaxshi o’rganishimiz va bilishimiz kerak.  

Ma’lumki, o’tgan  davrda — sobiq sho’ro  paytida korxonalarning  xo’jalik  va 

ishlab  chiqarish  faoliyatini,  ularning  moliyaviy  holatini  tahlil  qilish  muammolari 

markazlashtirilgan  shaklda,  markazda  chop  etiladigan  darsliklarda,  o’quv 

qo’llanmalarda,  yo’riqnomalarda,  Ittifoq  miqyosida  chiqariladigan  «Buxgalteriya 

xisobi»,  «SSSR  moliyalari»,  «Statistika  axborotlari»,  «Pul  va  kredit»  jurnallarida 

yoritilardi xamda bu manbalar ittifoqdosh respublikalarga tarqatilar edi. 

Sobiq  ittifoq  respublikalari  mustaqil  davlatlarga  aylantirilgandan  keyin,  xar 

bir  davlat  o’z  yukini  o’zi  ko’tara  boshladi,  bozor  munosabatlariga  o’tish 

muammolarini  ham  o’zlari  yecha  boshladi.  Bundan  tashqari,  ilgari  shakllangan 

iqtisodiy-sotsial  aloqalar  buzilib  ketdi  va  respublikalararo  munosabatlar 

murakkablashib,  markazda,  Rossiya  Federatsiyasida  chop  etilayotgan  iqtisodiy 

adabiyot,  jurnallarni  respublikalarga  tarqatilishi  qiyinlashib  qoldi.  Demak,  xorijiy 

mamlakatlarning  moliyaviy  taxlil  borasidagi  tajribalarini  respublikamizga  yetib 

kelishi muammoga aylandi. 

Endi  esa  ba’zi  rivojlangan  mamlakatlarning  amaliyotida  qo’llanilayotgan 

usullar va ko’rsatkichlarga to’xtalsak. 

---

 

22

AQShda  korxonalarning  moliyaviy  holatini  aniqlash  uchun,  o‘z  navbatida, 

xar  xil  risklarni  minimallashtirish  uchun  5  «C»  nomli  usuldan  foydalaniladi.  Bu 

usul quyidagi jihatlarga asoslanadi: 

  korxonaning  reputatsiyasi  (obro‘si,  shuhrati  va  dong‘i)  –  customer