Al-Хоrazmiy nоmidagi Urganch Davlat univеrsitеti

1.2.  Korxona moliyaviy holati tahliliga baho beruvchi ko’rsatkichlar. 

Korxonalarni  iqtisodiy  nuqtai  nazardan  ahvolini  ikki  xil  shaklda:  iqtisodiy 

tahlil va moliyaviy tahlil yordamida o’rganish mumkin. Moliyaviy tahlilda asosan 

pulda  ifodalangan  ko’rsatkichlardan  foydalanilsa,  iqtisodiy  tahlilda  ham  pulda 

ifodalangan ham natura shaklidagi ko’rsatkichlardan foydalaniladi. 

Moliyaviy tahlil quyidagi besh yo’nalishda o’tkaziladi: 

- 

mutlaq  ko’rsatkichlar  tahlili,  ya’ni  korxonalarning  mablag’lari  va  ularning 

manbalari xajm ko’rsatkichlari; 

- 

gorizontal  tahlil  -  korxonalar  xisobotida  ifodalangan  moddalarning  bir 

davr davomida mutlaq va nisbiy o’zgarishlari; 

- 

vertikal tahlil - korxonalar mablag’larini tarkibiy o’zgarishlari tahlili; 

- 

trend  taxlili  -  korxonalarning  moliyaviy  holatini  ifodalovchi  alohida 

ko’rsatkichlarning o’zgarish yo’nalishlari tahlili; 

- 

moliyaviy koeffitsientlar tahlili. Yuqorida ifodalangan tahlil yo’nalishlarida 

moliyaviy tahlil jarayonining mantiqiyligi ko’rsatilmagan. 

Korxona  moliyaviy  holatini  baholashda  bir  qator  moliyaviy  koeffitsientlar 

qo‘llaniladi.  U  yoki  bu  koeffitsientni  qo‘llash  mazkur  korxonalarning  fe’l-atvori, 

moliyaviy  tanglikka  duch  kelishidagi  ehtimollik  darajasi,  faoliyat  yuritayotgan 

sohasi va strategiyasi kabilarga bog‘liq.  

Shu nuqtai nazardan barcha moliyaviy koeffitsientlarni quyidagi besh guruhga 

bo‘lish mumkin: 

I. Likvidlik koeffitsientlari;  

II. Moliyaviy barqarorlik (leveraj) koeffitsienti;  

III. Samaradorlik yoki aylanuvchanlik koeffitsientlari; 

IV. Rentabellik (foydalilik) koeffitsientlari; 

V. Qarzni qoplashni tavsiflovchi koeffitsientlari. 

Bu koeffitsientlar o‘z navbatida bir qator xususiy ko‘rsatkichlar bilan tavsiflanadi. 

---

 

15

Korxonaning  likvidligi  deganda  uning  pul  majburiyatlarini  o‘z  vaqtida 

bajara  olish  qobiliyati  tushuniladi.  Likvid  mablag‘lar  o‘zining  pulga  tez 

aylanishi darajasiga qarab uch guruhga bo‘linadi (1.2.1-jadval). 

 

 

 

 

 

1.2.1-jadval.