|
Journal of Advanced Research and Stability
ISSN: 2181-2608
“Prospects for improving the quality of modern continuing education
Islom dinida millatimizga monand insoniylikka hos bo‘lgan ijobiy fazilatlar keng yoritilgan.
Jumladan, insoniylikning eng cho‘qqisi bo‘lgan hayo, uyatchanlik haqida so‘z yuritilganda,
beihtiyor Rasululloh Sollallohu alayhi vasallamning:“Hayo-iymondandir!” degan gaplari
yodimizga tushadi. Bu o‘rinda “Al-adab al-Mufrad”
asaridagi 600-hadisni to‘la misol qilib
keltirish maqsadga muvofiqdir. Usmon ibn Affon bilan hazrati Oisha Said Ibn al
Rasuli akram, hazrati Oishaning ustlariga tashlab yuradigan kiyimlariga o‘ralib, u zotning
hlab yotgan vaqtlarida Abu Bakr (roziyollohu anxu) kelib, kirishga ruhsat
so‘radilar. Rasululloh Sollallohu alayhi vasallam shu
yotgan holatlarini hech o‘zgartirmay, u
kishini qabul qildilar. Abu Bakr Siddiq (roziyollohu anhu) kirib maqsadlarini aytib bo‘l
ketdilar. Shundan keyin Hazrati Umar ham kelib ruhsat so‘raganlarida hazrati Abu Bakr Siddik
kirganlarida kanday o‘tirgan bo‘lsalar shunday o‘tiraverdilar. U kishi ham hojatlarini bitirib
Hazrati Usmon aytdilar: “Hazrati Umardan keyin men kelib ruhsat so‘raganimda Rasulullox
yonboshlarini buzib o‘tirdilar-da, Oishaga karab: “Kiyimlaringni yigishtirib qo‘y”,
Shunda men ham kirib hojatlarimni bitirib chiqib ketdim. Men ketganimdan keyin hazrati Oisha
ulalloh! Siz nima uchun otam Abu Bakr Siddik bilan Umar ibn al
Xattobga kilmagan harakat va muomalani xazrati Usmonga qildingiz?”
Rasululloh (s.a.v.): “Usmon uyatchang odam, sening kiymingga o‘ralib yonboshlab yotgan
at berganimda maqsadlarini gapira olmay, uyalib qaytib chiqib ketardi, deb
dedilar. [2, 174-b]. Hadislardagi eng muhim ijtimoiy
yahshilik va yomonlik, ezgulik va yovuzlik, rahmdillik va shavqatsizlik kabi tushun
bog‘liqdir. Ushbu insoniy sifatlar inson uchun azaliy bahs, munozara manbai bo‘lib keladi. Biror
davr yoki taraqqiyot bosqichi yo‘qki, ushbu dialektik voqe’alarga o‘z munosabatini bildirmagan
Islomda “yahshilik” tushunchasi juda keng tushunchadir. Bu o‘rinda “Al
hadisni to‘la misol qilib keltirish maqsadga muvofiqdir. “Abu
aytadilar: Rasululloh Sollallohu alayhi vasallam “Har bir musulmon kishi sadaqa qilishi kerak”,
dedilar. Sahobalar: “Sadaqa qilishga qodir bo‘lmasachi?”-deb so‘rashdi: Rasululloh Sollallohu
alayhi vasallam: “Sadaqa qilishga qodir bo‘lmasa ishlaydi-da, o‘ziga ham foyda va undan boshqa
faqir miskinlarga ham sadaqa bo‘ladi”, - dedilar. Sahobalar yana: ”Ishlashga ham qurbi
deyishdi. Rasululloh Sollallohu alayhi vasallam : ”U vaqtda muhtoj va mazlum
kishiga qo‘li yoki tili bilan yordam qiladi”,-dedilar.Ular: ”Buni ham qila olmasachi?”
deganlarida, Rasululloh Sollallohu alayhi vasallam: “Yaxshilikka buyuradi”,
“Amru ma’ruf qilishni ham bilmasachi”,- deb so‘rashdi. Shunda, Rasululloh Sollallohu alayhi
vasallam: ”Kishilarga yomonlik qilishdan o‘zini saqlaydi, bu ham kishi uchun sadaqa bo‘ladi”,
deb javob beradilar. [2, 77-b.]. Ko‘rinib turibdiki, yahshilik mohiyatan birovga yomonlik
qilmaslikka borib taqaladi. Hayolimizga hazrati Alisher Navoiyning “Gar yomonlik qilmasa,
qilganga bordir unga yahshilik” degan misralari yodimizga tushadi. Kishini hech bo‘lmaganda
yomonlik qilmaslikka undash unda ijobiy sifatlarni shakllantirishning ibtidosidir.
Albatta yahshilik, eng avvalo kishining ahloqida namoyon bo‘ladi. Yahshi ahloqni shakllantirish
islom ta’limotida bosh ijtimoy-falsafiy g‘oyadir. Rasululloh Sollallohu alayhi vasallamning:
“Men yahshi hulqlarni kamolotga
е
tkazish uchun payg‘ambar bo‘lib keldim” [2, 91
hadis.] degan so‘zlari nafaqat hadislardagi ahloqiy-falsafiy qarashlarning, balki butun islom
dinidagi insonparvarlik g‘oyalarining mag‘zini tashkil etadi. Islom talimotida ota
ariga nisbatan o‘ta rahmdil, mehr-shafqatli ekanligi haqida takidlab o‘tilgan. Shu o‘rinda
ushbu hadisni e’tiboringizga havola qilsak: Anas ibn Molik (roziyollohu anxu)dan rivoyat
qilinadi, u kishi aytdilar: Hazrati Oishaga bir hotin (tilanchi) keldi. Oish
bergan edilar, u yonida olib kelgan ikki bolasiga undan bittadan berdi
olib qoldi. Bolalar hurmolarini
е
b bo‘lib, yana onalariga qarashdi. Ona qo‘lida ushlab turgan
Do'stlaringiz bilan baham: |
