Al-buxoriyning “al-adab al-mufrad” asaridagi ijtimoiy-tarbiyaviy masalalar

---

Journal 
74
AL-BUXORIYNING “AL
IJTIMOIY
Nizomiy nomidagi Toshkent
Pedagogika nazariyasi va tarixi (f.t.b)
Annotatsiy
: Ushbu maqola o‘quvchi
hamda ijobiy fazilatlarni rivojlantirishda shuningdek yoshlarni ahloqiy barkamol qilib 
tarbiyalashda juda muhim ahamiyat kasb etadi.
Kalit so`zlar: 
Al-Buhoriy, Al
sahoba, islom, ahloq, odob, tarbiya, hayo, yaxshilik
Ma’lumki, Al-Buxoriy o‘zining to‘rt jildlik shoh asarlari “A
odob va tarbiyaga oid hadislarni jamlagan bo‘lsalar
ixtiyor etganlar.
 
“Al-adab al
aytish mumkinki, u buyuk vatandosh
qaralishi vojib.
 
“Al-adab al-Mufrad”
 
asari 1322 ta hadis va xabarlarni o‘z ichiga oladi. Undagi odob va ahloq 
masalalari islomiy va dunyoviy qarashlar nuqtai nazaridan qo‘yilishini kuzatamiz. Shu nuqta
nazardan undagi hadis va xabarlar ijtimoiy mohiyatga ega. Bizning fikrimizcha, “Al
Mufrad” asarida ijtimoiy nuqtai nazardan o‘rganish va tahlil qilish uning qimmatini oshiradi, 
zamonaviy ahloqiy-tarbiyaviy muammolarni hal etishga yordam beradi.
Bugungi kunda “Farzandlarimiz bizdan ko‘ra kuchli, bilimli, dono va albatta baxtli bo‘lishlari 
shart!” degan hayotiy da’vat har birimizning, ota
qalbidan mustahkam o‘rin egallagan. Yoshlarimiz haqli ravishda Vatanimiz
javobgarlikni zimmasiga olishga qodir bo‘lgan, bugungi va ertangi kunimizning xal etuvchi 
kuchiga aylanib borayotgani barchamizga g‘urur va iftixor bag‘ishlaydi. Bu sohada olib 
borayotgan keng miqyosli ishlarimizni, xususan, ta’lim
milliy dasturlarimizni mantikiy yakuniga 
Hadislarda islomiy qadriyatlar bilan dunyoviy qadriyatlar hamohang, uyg‘un keladi. Ularni bir
biriga ayri bilish hatodir. Bu bo
deydilar: “Alloh Taoloning bergan ne’matlari uchun rozi va xursand bo‘lmaslik va unga 
shukrona qilmaslik katta gunohdir”. Alloh Taolo esa odamga Qur’oni karimni ham ato etgan, 
uning uchun zarur ne’matlarni ham yaratgan. Ushbu substansional birlik, negizdagi uyg‘unlik va 
hadislardagi diniy va dunyoviy qadriyatlarni nosubstansional tushunchalar, voqe’lik sifatida 
qarashga undaydi. 
Jabr-zulmdan halos bo‘lish, birovga zo‘ravonlik ko‘rsatmaslik, guno
yo‘lidan adashmaslik islom dinida asosiy o‘rinda turadigan ijtimoiy
Shu bois ham hadislarda “Zulm
Rasululloh Sollallohu alayhi vasallam ham o‘z ummatlariga deydilar: “Alloh
bandalarim! Men zulm qilmoqni o‘zimga harom qilganman va shu zulm qilmoqni sizlarga ham 
harom qildim. Binobarin, sizlar bir