Al-bukhariy university

Markaziy Osiyodagi yetakchi tariqatlar haqida

Najmiddin Kubro arab va fors tillarida “Risolat min muallifot ash – Shayx –ul – millat va ad-din al - Kubro” “Sharxi risolayi odob-ul-Zokiriyn”,“Risolayi Shayx Najmiddin ”kabi qimmatbaxo asarlar yozib qoldirgan bo‘lib,mazkur asarlar O‘z FA Abu Rayxon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik institutining qo‘lyozmalar xazinasida saqlanmoqda. Ba’zi ma’lumotlarga ko‘ra Kubro asarlarining soni 8 yoki 10 tadan oshadi.Ular dunyoning turli yurtlaridagi kutubxonalarda saqlanmoqda. U “Vatan deb, uning ximoyasi yo‘lida shaxid bo‘lmoq,shaxodat jomini no‘sh aylamoq-Xudo vasliga noil bo‘lmoqdur!” deb yozgan va Urganch qal’asini dushmanlardan ximoya qilayotib,jasurona shaxid bo‘lgan.

Yassaviy va Xojagon (Naqshbandiya) xamda boshqa yirik tasavvufiy tariqatlarda va ko‘rinishlarda ifodalangan xalollik, poklik, mexr-shafqat, muruvvat, futuvvat, mexnatsevarlik, faollik, xudojo‘ylik, xurfikrlilik kabi muxim umuminsoniy axloqiy qadriyatlar Shayx Kubro ta’limotida xam yaqqol ko‘zga tashlanadi. Ayniqsa Kubroviya ta’limotidagi muruvvat, futuvvat, javonmardlik, vatanparvarlik, va inson kamoloti kabi ezgu qimmatbaxo axloqiy qadriyatlar bizning zamonimizda xam o‘z qiymatini yo‘qotmaydi deb o‘ylaymiz.
Movarounnaxrlik buyuk tasavvuf vakillari.

Tasavvuf xarakati arab mamalakatlarida vujudga kelib, sungra boshka mamlakatlarda, jumladan Movarounnaxrda keng tarkalgan. Urta Osiyoda Yassaviya, Kubroviya, Nakshbandiya kabi sufiylik tarikatlari shakllandi va shu erdan boshka ulkalar xalklari orasida keng yoyilgan.

Xakikatan xam tasavvuf rivojida Turkiston farzandlarining xizmati bekiyos bulgan. Xoja Xakim at-Termiziy, Shayx Abu Mansur al-Motrudiy, Xoja Abduxolik Gijduvoniy, Xoja Axmad Yassaviy, Najmiddin Kubro, Sulaymon Bakirgoniy, Baxouddin Nakshband kabi siymolar iloxiy ma’rifat yulining raxnomolari bulganlar. Tasavvuf yulida riyozat chekkan buyuk shayxlarning Islom dunyosidagi soni 644 nafar bulib, shulardan 100 dan ortigi Turonzamindan chikkan. Ular yaratgan ta’limot va ilgari surgan ma’naviy-axlokiy, ma’rifiy goyalar xozirda xam uz axamiyatini yukotgan emas. Biz bu urinda Axmad Yassaviy, Najmiddin Kubro, Baxouddin Nakshbandlarning faoliyati va ta’limotlari xakida fikr yuritishni lozim topdik.