|
Ion nurlarining ta ’siri.
Oiganogenez va yo‘ldosh hosU bo‘lish vaqtida
hom ilador organizm iga radiatsion nurlar yom on ta ’sir qiladi, y a’ni
hom ila rivojlanishida nuqsonlar paydo bo'ladi. Radiatsion nurlarga
k o ‘proq MAS (m arkaziy asab sistem asi), k o ‘rish va qon hosil
bo‘lishida ishtirok etuvchi homila a’zolari sezgirdir. HomUadorlikning
dastlabki 2 - 3 - oyida h ar qanday rentgen tekshirishlardan voz
kechish kerak, ayniqsa, bu tekshirishlar kichik chanoq a ’zolari
bilan bog‘liq b o ‘lsa. H om iladorlikning oxirgi oylarida ham rentgen
tekshirish faqat m ajburiy holatdagina o ‘tkaziladi, agar zam rat
tug ‘ilsa, ultratovush tekshirishlar bilan alm ashtirilgani m a ’qul.
H o m ilador ayollarga
kimyoviy moddalaming
m a ’lum darajada
zararini nazarda tutgan holda, ularni (benzin, fenollar, dim etil-
dioksan, form aldegid, oltingugurt uglerodi, sim ob va boshqalar)
atrof-m uhitdagi ham da ishlab chiqarishdagi m e’yorini q at’iy nazorat
qilish kerak.
HomUadorlik vaqtida dori m oddalam ing organizmga ta ’sirining
aham iyati m uhim . H o m ilad or ayolda jigar faoliyatining o ’zgarishi
55
tufayli, hom ilador b o ‘lm agan ayolga nisbatan ular organizm idagi
qon tarkibida aylanib yuruvchi m oddalar m iqdori yuqori b o ‘ladi.
D orivor m oddalam ing k o ‘pchiligi bach ad on -y o‘ldosh to ‘sig‘i-
dan oson o ‘ta oladi va homilaga teratogen ham da embriotoksik ta ’sir
ko'rsatadi ( 6 - 8 - haftagacha). Shuning uchun hom iladorlik vaqtida
faqat shifokor ruxsati bilan dori m oddalarni qabul qilish lozim.
Chunki ehtiyotsizlik oqibatida qabul qilingan dori m oddalar ta ’sirida
hattoki hom ila tug‘m a nuqsonlar bilan dunyoga kelishi m um kin.
Tibbiyot ham shirasi shifokor k o ‘rsatm asiga asosan h o m ilad o r
ayolning m uolaja varag‘iga dori m oddalarni yozib beradi.
H om iladorlik vaqtida baland poshnali poyafzal kiyish m um kin
em as, chunki bu nd a chanoq suyagining og‘ish burchagi o'zgaradi
ham da bel va oyoq m ushaklari zo ‘riqadi.
Homilador ayolning ovqatlanishi.
H om ilaning to ‘g‘ri rivojlanishi
va har xil asoratlam ing oldini olish uch un hom ilador ayol vita-
minlarga boy ovqatlar iste’mol qilishi kerak.
H om iladorlikning I yarm ida ayolda ovqat sezgisi o ‘zgarishi
m um kin, sho ‘r va achchiq narsalarga ishtahasi uyg‘onadi. H o m i
ladorlikning u chinchi oyidan boshlab nahorda ayolning ko‘ngli
aynib, qayd qilishi m um kin.
H om iladorlikning birinchi yarm ida maxsus parhez buyuril-
maydi va ko‘ngil aynishining oldini olish m aqsadida ovqatni sovuq
holda ham da yotib iste’mol qilish tavsiya qilinadi.
H om iladorlikning II yarm ida go'shtli ovqatlarga nisbatan sutli
ovqatlam i ko‘proq iste’mol qilish kerak. Tarkibida kalsiy m oddalari
b o ‘lgan (pishloq, yong‘oq) m ahsulotlarni, vitam inlarga boy va
m ikroelem entlari ko‘p b o ‘lgan meva va sabzavotlar iste’m ol qilish
tavsiya etiladi. A chchiq narsalar yeyishga ruxsat berilmaydi. Spirtli
ic h im lik la r is te ’m ol q ilish q a t’iyan m an q ilin a d i. G o ‘sh tli
m ahsulotlarning chegaralanganligi bois oqsil m iqdori pishloq,
tuxum , baliq m ahsulotlari bilan to'ldiriladi.
Homiladorlikning II yarm ida suv va tuz miqdori chegaralanadi,
chunki bu m oddalar almashinuviga ta ’sir qilib, organizm da suvning
ushlanib qolishiga va shishlar paydo bo'lishiga sabab b o ‘ladi.
Terida m oddalar alm ashinuvi m ahsulotlari qism an ajralishi
tufayli homilador ayol tanasini toza tutishi kerak. Qin orqali infeksiya
kirishining oldini olish m aqsadida vanna qabul qilishga ruxsat
berilm aydi, faqat dush tagida c h o ‘milishga ruxsat etiladi.
Jinsiy yo‘llardan ajralm alar kelib turganligi sababli tashqi jinsiy
a ’zolar kunida ikki m arta, albatta, sovunlab yuvilishi va h ar safar
56
b o ‘shangandan keyin taho rat qilish zarur. Bu jinsiy a ’zolardan
kasallik tarqalishining oldini oladi.
Sut bezlarini tug ‘uruqqa, y a ’ni bola em ishiga tayyorlab borish
(kunora sut bezlarini sovunlab yuvib, sochiq bilan yaxshilab artish)
kerak. Sut bezi uchi toza q o ‘l bilan, moy yoki yum shatuvchi vazelin
surtilib, uqalanib turilishi kerak.
H o m ilador ayol siynabandi paxtali, ip ak m atodan tikilgan
b o ‘lib, sut bezlarini qisib turm asligi, kiyimi sut bezi va qom iga
xalaqit berm aydigan, keng va qulay b o'lishi zarur.
H om iladorlikning II yarm idan boshlab maxsus belbog‘ taqib
yurish tavsiya etiladi, u og‘irlik m arkazini bir xilda ushlab turadi va
qorin old devorining ch o'zilib ketmasligi h am da bachadonning
pastki qismiga og'irlik tushm asligining oldini oladi.
H om iladorlik vaqtida vitam inlarga ehtiyoj ortadi. O rganizm da
vitam in yetishmovchiligi ho m ilador ayol organizm ining kasallikka
qarshiligining kam ayishi, m ehn at faoliyatining susayishi, hom ila
rivojlanishidagi o'zgarishlarga olib kelishi m um kin.
H om ilador ayollarda qabziyat (ich qotish) uchrashi tabiiy.
U ni qora non, sutli m ahsulotlar, m eva va sabzavotlar iste’mol
qilish bilan b artaraf etish m um kin.
H om ilador ayollarni dispanser ko'rigidan o ‘tkazish vaqtida
hom ilada b iro r xatarli holat sezilsa, unga zudlik bilan tu g 'u ru q -
xonaning hom iladorlar patologiyasi bo ‘limiga yotish uch un yo‘llan-
m a beriladi va nazorat ostiga olinadi.
Q on aylanish va nafas olishni yaxshilash m aqsadida, m odda
alm ashinuvi va asab sistemasi faoliyatini tiklash m aqsadida h o m i
lador ayolga gim nastika m ashg‘ulotlari buyuriladi. H om iladorlik
vaqtida jism oniy tarbiya bilan shug'ullangan ayollarda tug ‘uruq
asoratsiz kechishi tasdiqlangan, shuning u ch u n hech qanday kasal-
liklarsiz kech ay o tg an h o m ilad o rlik d a jism o n iy m ash g ‘u lo tla r
buyuriladi (18- rasm).
Homilaning rivojlanish shartlari.
H ozirgi vaqtda dunyodagi
k o 'p g in a psixologlarning diqqati h o m ilan in g ilk bolalik davri
m uam m osiga qaratilgan. Bu bejiz em as, bolaning kelajagi har
taraflam a qanday sharoitda rivojlanishiga bog‘liq.
H ali tug'ilm agan bola — rivojlanuvchi kichkina odam chadir.
T ug‘ilm agan bolaga, uning rivojlanishi u ch u n o n a m ehri jud a
zarur. Shuningdek, bolaning rivojlanayotgan ruhiyatiga yaxshi ta ’sir
etadigan om illar o n a va otaning bir-biriga m unosabati, onaning
m eh r-m u habb at bilan hom ilani k o ‘tarib yurishi, xayolan u bilan
57
Do'stlaringiz bilan baham: |
