Akusherlik va ginekologiyada hamshiralik ishi

III
Л 
A Y O L J I N S I Y A ’Z O L A R I N I N G
BOB )
A NA TOM IYASI VA F IZ IO L O G IY A S I
Ayol jinsiy a ’zolari tuzilishi va funksiyasini o ‘rganish akusherlik 
va ginekologiya fanining asosini tashkil etadi. B uning u ch u n jinsiy 
a ’zolar tuzilishini, ularning vazifalarini, h o m ilad or b o ‘lm agan 
vaqtda, hom iladorlik, tu g ‘uruq, tu g‘uruqdan keyingi davrda va 
ginekologik kasalliklarga chalinganda paydo bo'lgan o'zgarishlam i 
bilish m uhim aham iyatga ega. Bu b o 'lim d a biz ayol jinsiy a ’zolari 
anatomiyasi va fiziologiyasi ham da ayol chanog'i tuzilishining o'ziga 
xos xususiyatlari bilan tanisham iz (1- ilova).
3.1. Ayol chanoq suyagining tuzilishi
C h ano q suyagi hom ila harakati sodir bo'lad ig an tu g 'u m q
kanalini hosil qiladi. Homilaning ona qom ida rivojlanishidagi noqulay 
sharoitlaridan boshlab bolalik va jinsiy yetilish davrida chalingan 
kasalliklar chanoq tuzilishi va rivojlanishidagi buzilishlarga olib 
kelishi m um kin. C hanoq shikastlari, o 'sm alar va boshqa patolo- 
giyalar hisobiga deform atsiyalanishi (o 'z shaklini o'zgartirishi) 
m um kin.
Ayol va erkak ch an o g 'i tuzilishidagi farq jinsiy yetilish davrida 
aniq sezila boshlaydi. Ayol ch an o g 'i suyagi yupqa, silliq, erkak 
chanog'iga nisbatan kengroq, chanoqqa kirish tekisliklari ayollarda 
ko'ndalang oval shaklida, kalta, keng va hajm i katta bo'ladi. Ayol 
chan og'i simfizi erkaklar simfiziga nisbatan kalta bo'lib, dum g'aza 
suyagi keng, d u m g 'a z a b u rn i tu rtib c h iq q an , kichik c h a n o q
16
l-ra sm . Ayol 
(a )
 va erkak 
(b)
chanogM.

---

bo ‘shlig‘i silindmi eslatadi. Erkaklarda chanoq pastga voronkasimon 
torayib boradi. Qov burchagi ayollarda 90—100° b o ‘lsa, erkaklarda 
70—75° ni tashkil etadi. A yollarda d um g‘aza suyagi erkaklarga 
nisbatan silliqroq joylashgan b o ‘ladi. Q uym ich suyaklar ayollar 
ch an o g ‘ida bir-biriga nisbatan parallel joylashsa, erkaklarda bir- 
biri bilan tutashroq b o ‘ladi. Bu o ‘ziga xoslildarning ham m asi tu g 'u ­
m q vaqtida m uhim ahamiyatga ega. Ayol chanog'i 4 ta: 2 ta yonbosh, 
dum g'aza va 1 ta dum suyagidan iborat. C hanoq suyagi yoki nomsiz 
suyak 16— 18 y o sh g ach a 3 ta: y o n b o sh , o 'tirg ic h , q u y m ich
suyakdan tashkil topgan b o 'lib , quym ich kosasi sohasida to g'ay
yordam ida birlashadi (2- rasm ).
Jinsiy yetilish davrida tog'aylar suyaklanib, yagona suyak — 
chanoq suyagi hosil bo'ladi. Qov suyagining yuqorigi va pastki 
shoxlari old tom o nd an tog 'ay yordam ida birikib, kam harakat- 
lanadigan simfiz (birlashm a) hosil qiladi va u chanoqning hom ila­
dorlik vaqtida birm uncha cho'zilish im konini beradi. U m urtqa 
pog'onasining alohida qism larini tashkil etuvchi dum g'aza va dum
suyaklari chanoqning orqa devorini tashkil qiladi. C hanoq suyagi 
katta va kichik chanoqqa bo'linadi. Homiladorlik vaqtida kichik chanoq 
nisbatan m uhim aham iyatga ega bo'lib, tu g 'u m q vaqtida tug 'u m q
kanali qism ini hosil qiladi. U ning o'lcham i va shakli tug'um qning 
kechishiga ta ’sir qiladi. Kichik chanoq bo'shlig'ida keng va tor qismlar